1916-2016 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕ ΤΑ ΚΟΠΑΔΙΑ

Από την Απιδιά ως του Μελίσση , τα Μπιτζότια και το Παλιοκόπρι , τα Καψάλια, ίσια κάτω για τη Ντράζανη μετά και ύστερα γύρισμα στη Σκάλα, τον Καμπόπουλο, τα Ραδιά , στη Σ’κιά , το Ποταμάκι, στο Κούφαλο και από κει στη Σιτενιά, Κούρσα και στο Παλιοχείμαδο την Κλώστρα, Κουφολόγγι, Κόλωμα και Παλιοριά, στη Ρίζα και από κει στο Σελωματάκι , Τσιουμπάρα , Πλαταράχη , προς Βαρτόπα και πάλι πίσω στην Απιδιά , που να την καταφέρει κανείς αυτή τη γύρα σε μια μέρα, ή ποιος να ξέρει το κάθε μονοπάτι, το όποιο τοπωνύμιο, το κάθε πλάι και σιαδάκι, τους βράχους και το κάθε δέντρο σημαδιακό; Ποιος Βλαχωρίτης ξέρει αυτόν τον τόπο καλά , ακόμα και νύχτα να σε βγάλει από όπου θες , ποιον θα ρωτήσεις ; Ποιον άλλον παρά ένα παλιό τσοπάνη και μάλιστα αιγοβοσκό , γιατί αυτός ο τόπος μόνο για αίγες και κατσίκια είναι ιδανικός , αφού έχει όλο κοντοπούρναρα, ζηλενιές και ντούσκα, ψηλά και χαμηλά, πλαγιές και λοφάκια, λάκους και ραδιά, βράχια και σιαδάκια. Ποιος έφαγε αυτόν τον τόπο με το κουτάλι; Ποιος άλλος παρά ο Βαγγέλης , ο τελευταίος εν ζωή από το σόϊ των Τσερβαραίων, όπου από πέντε χρονών ως τα ογδόντα του , όλη τη ζωή του σ’ αυτά τα μέρη, μια ολόκληρη ζωή με το κοπάδι του γύριζε.



( τούτα τα μέρη τα γνώριζε σπιθαμή προς σπιθαμή ο Βαγγέλης, που τα γύριζε με το κοπάδι 70 σχεδόν χρόνια)
Η βάση του ήταν η Απιδιά όπου είχε το μαντρί του ,με ένα σωρό καλυβάκια τριγύρω, χωριστό για τα στείρα , άλλο για τα γαλάρια , τσάρκους για τα νεογέννητα, άλλο για τα ποδαρωμένα κατσίκια, πιο κει για τους τράγους, άλλο για το χορτάρι, το σανό , άλλο για το καλαμπόκι , αλλού οι κόττες , τα σκυλιά και πιο κει τα γαϊδουράκια. Συγκρότημα ολόκληρο , φτιαγμένα όλα με παλιολίθαρα απελέκητα, ξερολιθιές και ξύλα του δάσους , δρένια , κομμένα στον καιρό τους και πελεκημένα τσεκουρίσια , στραβά και σκληρά μα με μεγάλη αντοχή . Εκεί είχε όλο του το βιός ο Βαγγέλης, όπου κάποτε έφτανε τα 150 γίδια , γερά και καλοβοσκησμένα , 3-4 μαντρόσκυλα και κυνηγάρικα γιατί είχε και τη μανία του κυνηγιού. Θιάμαζαν μ’ αυτόν τα αδέρφια του ο Κίτσιος και ο Νικόλας που ποτέ δεν τους ένοιαξε για το κυνήγι : - «Που την έχει αυτήν την όρεξη να σεργιανάει και το ντουφέκι αυτό το παιδί» ; έλεγε και ξανάλεγε ο Κίτσιος που τον έβλεπε κάθε μέρα να κινάει με το κοπάδι του με το σακούλι στον πλάτη, το τσεκούρι στο δεξί, το ντουφέκι σταυρωτά, την αγκλίτσα , και νάρχεται και με κανα - δυό κατσίκια γεννησιάρικα παραμάσκαλα πολλές φορές! – «Είναι άξιος , έχει ποδάρι » , έλεγε και ξανάλεγε γιατί τον έβλεπε κάθε μέρα , δίπλα-δίπλα ήταν μια ζωή , αυτός τα πρόβατα , ο Βαγγέλης τα γίδια. Και συχνά έβρισκε κυνήγια ο Βαγγέλης σ’ αυτόν τον παρθένο τόπο, όπου όλα τα θηράματα , λίγα ή πολλά , απ’ όλα είχε.
Μην ήταν μόνο τα κυνήγι; Με τα ψάρια άλλη μανία ! Τότε που ό Καλαμάς ήταν καθαρός ψάρευε όπως αυτός ήξερε και έπιανε πολλά ψάρια, γνώριζε την κάθε βίρα τι ψάρια έχει , χειμώνα - καλοκαίρι . Γιατί πάντα το κατέβαζε στον Καλαμά το κοπάδι, βρίσκανε βοσκή εκεί οι κατσίκες του, προ πάντων τους άρεσαν πολύ οι ριζίνες που φύονταν στις όχθες το ποταμού . Πίνανε και νεράκι καθαρό και μπόλικο, σταλίζανε και λίγο καμιά φορά κι ο Βαγγέλης τι άλλο , τα ψάρια παρακολούθαγε. Πόσες φορές τα καυτά μεσημέρια του καλοκαιριού έβγαινε καταφορτωμένος ψάρια, από το ποτάμι στο χωριό και πάλι στα γίδια του στο λεπτό, αβάρετος, παιχνίδι τόχε!
Αν ήθελε κανείς καλό κατσικίσιο τυρί στο Βαγγέλη πήγαινε . Τότε που είχε μεγάλο κοπάδι , όλο το γάλα το έκανε τυρί και όλο το ξόδευε στους χωριανούς, νόστιμο , γνήσιο σπιτικό τυρί, είχε καλό όνομα , ακόμα και από άλλα χωριά παίρνανε. Τότε δεν πουλούσανε γάλα στη Δωδώνη οι χωριανοί που είχανε ζώα , όλοι φτιάχνανε τυρί και όλοι το ξοδεύανε. Πάπο – προσπάπο είχε μάθει καλά την τέχνη ο Βαγγέλης αφού όλη η φάρα των Μαρτιναίων είχε να κάνει με τα ζώα , το γάλα και το τυρί. Ο πρώτος ο Τάση- Μαρτίνης έφτασε στο χωριό με το κοπάδι του και τα παιδιά του , από τη Σωτήρα στη βόρεια πλαγιά της Μουργκάνας , ο έγγονος του ο Μητση-Χήτος, τσοπάνος ήτανε από μικρός αφού είχε δουλέψει μάλιστα και ο ίδιος στο Ζαγόρι σαν βοσκός, ήταν τότε οικονομικό κέντρο το Ζαγόρι, είχε ταξιδεμένους πολλούς, πλούτο , αρχοντικά και εκεί βρίσκανε και από τα φτωχότερα μέρη μας δουλειά πολλοί σαν τσοπάνηδες , βλέπεις οι άντρες ήταν στα ξένα. Σαν γύρισε από το Τσερβάρι , τον σημερινό Ελαφότοπο, ο Κίτσιος ο γυιός του Μητση-Χήτου, του κόλησαν το παρατσούκλι στο χωριό , ο «Τσερβάρης» είπανε και έμεινε. Έτσι και ο Γρηγόρης με τα παιδιά του έμειναν με αυτό το παρατσούκλι, « Τσερβαραίοι » ήταν γνωστοί. Μεγάλη κτηνοτροφική οικογένεια στην Κατοχή, 5 γυιούς είχε ο Γληγόρης με την Πανάγιω , κοπάδια γιδοπρόβατα 400 κομμάτια , γελάδια πολλά, και ζώα φορτιάρικα , χωράφια 60 στρέμματα σε όλο τον τόπο σκορπισμένα , δεν χόρταιναν δουλειά . Νύχτα σε νύχτα πάντα ξωμάχοι, από τη Μιλιορράχη, τη Μυγδαλιά το Παλιομονάστηρο και το Κατήδρομα, το Στερνάρι και το Φειντερίκο , την Κόκκινη και τα Ξεροπλατώνια , στη Βασιλική στα Αμπέλια στην Απιδιά , το Βαρκό , τα Λειβαδάκια την Παλιοριά και τη μακρινή Ντράζανη. Τους είδε η δουλειά και τους φοβήθηκε. Ακόμα και όταν ήρθαν οι μαύρες μέρες από το 1943 ως το 1948, όπου πλήρωσαν με αίμα τον πολύ ιδρώτα της τίμιας δουλειάς τους και χάθηκε ο πατέρας 61 χρονών και τα δυό του παλληκάρια 22 ο Βάιος και 17 ο Βασίλης και πάλι δεν το βάλανε κάτω. Οι τρεις που μείνανε και η μάνα μαζί, συνέχισαν τον αγώνα της ζωής , δεν ακολούθησαν την αποδημία όπως οι περσότεροι του χωριού αλλά πάλεψαν στον τόπο τους. Μοιράσανε τα ζώα τους και τα χωράφια τους με παροιμιώδη ομόνοια , δεν ακούστηκαν στο χωριό καθόλου και συνέχισαν ο καθένας με τη φαμελιά του. Για 50 ολόκληρα χρόνια έδωσαν ζωή στο φτωχό τούτο τόπο, όπου να γύριζες κάποιον από τα 3 αδέρφια θα έβρισκες , ο Κίτσιος με τα πρόβατα , ο Νικόλας με τα γιδοπρόβατα και ο Βαγγέλης με τα γίδια του. Από βαθειά χαράματα παίρνανε το δρόμο με τα γαϊδουράκια τους, αυτά είχαν για να κουβαλούνε τα βάρη , τις τροφές, τα ξύλα για το τζάκι, τα τυριά και όταν δεν είχαν φορτία ξαποσταίνανε και οι ίδιοι λίγο από την ατέλειωτη ταλαιπωρία. Όλη τη μέρα να φροντίσουνε τα κοπαδιάρικα ζώα, με τις τόσες ανάγκες τους και συνάμα να προλάβουνε και όλες τις άλλες δουλειές που έχει η στάνη. Αργά και νύχτα γυρίζανε σπίτι κατάκοποι να ξαποστάσουνε για την επόμενη…



(Τα γαϊδουράκια ήταν το υπ’ αριθμόν ένα ζώο-εργαλείο για τον τσοπάνη του χωριού, πολύ χρήσιμα για κάθε είδους μεταφορά , ακόμα και για τον ίδιο τον κουρασμένο ξωμάχο να γλιτώνει λίγο πεζοπορία. Το ίδιο και για τον Βαγγέλη, που με τον αδερφό του το Νικόλα τα κατάφερναν καλά στο «βάρεμα » των ζωηρών αρσενικών, μια τεχνική άκρως απαραίτητη στη ζωή του χωριού εκείνα τα χρόνια!)
Έτσι πέρασαν τα χρόνια , κύλισε η ζωή και πρώτος παράτησε τα πρόβατα ο Κίτσιος το 1999 στα 75 του χρόνια, όταν η ασθένεια τον αδυνάτισε πολύ. Λίγο αργότερα τα έδωσε και ο Νικόλας αφού έπεσε πάνω του αυτοκίνητο που γλίστρησε και τρακάρισε στο δημόσιο δρόμο. Το έσπασε άσχημα το πόδι και ταλαιπωρήθηκε πολύ. Ο Βαγγέλης ως το 2007 συνέχιζε ακλόνητος. Το χειμώνα στην Απιδιά , το Καλοκαίρι στην Βασιλική. Εκείνη τη χρονιά τον «πείραξε» η καρδιά του και άρχιζε να μειώνει τη δραστηριότητά του . Κράτησε λίγες κατσίκες , μανάρια , κοντά στο σπίτι και ξεπόναγε με τις αναμνήσεις του. -«Όσο παίρνω ανάσα θα τα κρατάω» έλεγε. Εν τούτοις φέτος με το που μπήκε ο τελευταίος μήνας του χρόνου η ασθένεια τον δυσκόλεψε πολύ και πήρε την μεγάλη απόφαση . Την Κυριακή στις 18 Δεκέμβρη ήρθανε από τη Ραβενή και φορτώσανε τα τελευταία 7 μικρά – μεγάλα μανάρια που είχαν απομείνει. Έτσι γράφτηκε ο επίλογος μιας εποχής που κράτησε έναν αιώνα. 100 χρόνια ακριβώς από όταν ο πατέρας Γρηγόρης παντρεύτηκε την Πανάγιω το 1916, αφού προηγουμένως γύρισε από την Πόλη, έχτισε το πατρικό και άρχισε να δραστηριοποιείται στο Χωριό, αυξάνοντας το κοπάδι. Τώρα 100 χρόνια μετά σίγησε πια και ο τελευταίος κύπρος των «Τσερβαραίων»……