Λάμπρος Λαμπρίδης. Έφυγε σαν σήμερα

Λάμπρος Λαμπρίδης
1893 - 1987

Αν δεν ήταν εκείνος, δε θα υπήρχα. Έτσι απλά και αφοριστικά θα ξεκινήσω το αφιέρωμα στη μνήμη και την ψυχούλα του.

Του Λάμπρου Λαμπρίδη.

Που ήρθε στον κόσμο ως Λάμπρο Τάσης, δηλαδή γιος του Τάση, και μακρινή ονομασία της οικογένειας: Μάκος. Και αποφάσισε να γίνει ο Λάμπρος Λαμπρίδης. Δίνοντας ένα νέο επώνυμο σε όσους θα άφηνε πίσω του. Έτσι κι εγώ δε λέγομαι Μάκου.

Κι έπειτα, στα έξι του, έμεινε ορφανός και από τους δύο γονείς. Χάνοντας τον πατέρα του, Αναστάσιο (Μάκο)* και τη μάνα του, τη Βασιλική (το γένος Γεωργάκη).

Πεντάρφανος από γονείς αλλά με δυο αδέρφια κι ένα θειο θηρίο, το Γιώρη Λάμπρο, δάσκαλο στο επάγγελμα. Αυτός και ανέλαβε να βρει τη λύση για τα τρία ορφανά, το Βαγγέλη, κοντά στα 18, τη Θοδώρα, κοριτσάκι που έμπαινε στην εφηβεία, και το "κούτσικο", το Λάμπρο.

Και η λύση ήταν ο γάμος. Του μεγαλύτερου αδερφού με μια ακόμη μεγαλύτερη κοπέλα του χωριού. Όσο μεγάλη χρειαζόταν να είναι για να αναλάβει όχι μόνο χρέη συζύγου αλλά και μάνας για τα δυο μικρότερα αδέρφια του άντρα της. Μαρία το όνομά της. Και το δικό της όνομα κουβαλάω κι εγώ. Της γυναίκας που μπήκε στην οικογένειά μας και στάθηκε μάνα για όλους.

Πώς πέρασαν εκείνα τα δύσκολα χρόνια; Κανείς δε θυμάται ή δε θέλει να θυμάται. Ήταν και ο τόπος δύσκολος. Ελάχιστα τα χωράφια και σκληρή η δουλειά για να βγάλουν τα εντελώς απαραίτητα. Και ζώα. Κτηνοτροφία.

Έτσι ήρθε και επιβλήθηκε σαν λύση ο ξενιτεμός. Πρώτα η Κωνσταντινούπολη. Κι έπειτα, μετά την απελευθέρωση της Ηπείρου από τους Τούρκους, η Αίγυπτος.

Και στο ανάμεσα η καταστροφή της Μικρασίας. Παρών εκεί και ο Λάμπρος. Στρατιώτης. Και στην υπηρεσία της πατρίδας. Εκεί και συναντήθηκε με την ... ελονοσία, που πήγε να τον θερίσει. Μα βρέθηκε φίλος αδερφικός να αντισταθεί στο Χάρο. Και τον φορτώθηκε και περπάταγε μέρες μέχρι να τον φτάσει πίσω, στο νοσοκομείο της Σμύρνης. Ειδεμή, κανείς από μας δε θα είχε γεννηθεί. Ούτε και το επώνυμο της φαμίλιας. Γιατί τότε ήταν που ο Λάμπρο Τάσης θέλησε να κάνει την αλλαγή. Τιμώντας ίσως τη νέα ζωή που του χαρίστηκε. Λάμπρος Λαμπρίδης λοιπόν από κει και μετά.

Και λίγο αργότερα ήρθε στη ζωή του η Ρόιδω.



Η Καλλιρρόη στα χαρτιά. Και έκαμαν μαζί πέντε παιδιά. Όταν και το τελευταίο έφτασε στα έξι του χρόνια, εκείνη έφυγε. Για πάντα.

Ο παππούς εκείνα τα χρόνια ήταν στην Αίγυπτο. Μαζί με το μεγάλο του αδερφό, τον παππου - Βαγγγέλη. Εκεί και τα δυο μεγαλύτερα αγόρια του, ο Τάσος και ο Χρυσόστομος.

Ήταν Σεπτέμβριος του 1938.

Αναγκάστηκε και γύρισε πίσω. Να μαζέψει τα ορφανά. Πατέρας πια και μάνα μαζί. Δυο κόρες και ένα γιο. Τη Βασίλω, τη Γκέλω και το μικρούλη το Θεόφιλο.

Από δίπλα και η κακω - Μαρία. Δεύτερη φορά να παραστέκεται σαν μάνα σε ορφανά. Κι αφού στο μεταξύ είχε χάσει το δικό της μοναχοπαίδι, το Χρυσόστομο.

Κι ήρθε μετά ο πόλεμος. Ήρθαν και οι κατακτητές.

Ήρθε και το αντάρτικο. Μέσα ο παππούς. Να δίνει τον αγώνα για την πατρίδα και πάλι. Μαζί και όλη η υπόλοιπη οικογένεια. Έτσι ήταν εκείνα τα χρόνια. Όλοι πολέμαγαν και ο καθένας με το δικό του τρόπο.

Πέρασε κι αυτή η συμφορά και ήρθε η άλλη, ο εμφύλιος. Στον αγώνα και πάλι η οικογένεια. Στρατιώτης ο μεγάλος γιος:



Και για το μικρότερο, το στερνοπούλι, η απόφαση της οικογένειας να σπουδάσει δάσκαλος. Με όλη τη φτώχεια τους. Σαν τον παππου - θείο, το Γιωρ - Λάμπρο, που κράτησε την οικογένεια στα δύσκολα.

Κι όταν τέλειωσε κι ο αδερφοκτόνος πόλεμος, η ζωή συνεχίστηκε. Με τα παιδιά του να έχουν κιόλας παντρευτεί τα περισσότερα. Και με τον ερχομό των πρώτων εγγονών.

Χρόνια μετά, σε ένα γάμο εγγονού του, ετούτη η φωτογραφία:



Ο παππούς Λάμπρος με τις εγγονιές του. Απούσα (στην Αφρική) μόνο η μεγαλύτερη, η Ρόιδω, βαφτισμένη με το όνομα της γιαγιάς μας που δεν προλάβαμε να γνωρίσουμε. Δίπλα του και από τα δεξιά του η άλλη Ρόιδω, η Ρόη μας. Που χάσαμε πριν λίγους μήνες...

Όταν εγώ ήρθα στον κόσμο ο παππούς μου ήρθε πια στην Αθήνα. Ήταν τότε που η οικογένεια του θείου μου του Τάσου ξενιτεύτηκε στη Νότια Αφρική. Και δεν έμεινε πια κανείς στο χωριό να τον φροντίζει. Έμεινε λίγο με μας και μετά για πολλά χρόνια στη μεγάλη του κόρη.

Αργότερα, που οι γονείς μου μετακόμισαν λόγω επαγγέλματος στην Ήπειρο, ήρθε και πάλι ένα διάστημα στο χωριό ο παππούς.

Εγώ όμως ελάχιστα τον ήξερα. Δεν είχε ποτέ πολλά πολλά μαζί μου. Ήταν απόμακρος άνθρωπος. Κι εγώ, παιδάκι τότε, αγνοούσα τι πέρασε στη ζωή του. Τον έβλεπα λιγομίλητο και πιο πολύ τον φοβόμουν παρά τον αγαπούσα.

Τα παιδιά του όμως, που ήξεραν, στάθηκαν δίπλα του ως το τέλος:



Τον χάσαμε σαν σήμερα. 30 Μάη. Το 1987. Κι αφού έζησε πάνω από εννιά δεκαετίες.

Στο μεταξύ είχαμε χάσει και το μεγάλο μας ξάδερφο, το Μανόλη. Το έζησε κι αυτό ο παππούς. Για να γεμίσει θανάτους η ζωή του...

Κηδεύτηκε στο μικρό χωριό μας. Το Βλαχώρι ή Πολύδροσο πια, Θεσπρωτίας.

Κι όταν ο τάφος άδειασε ήρθε η μοίρα της οικογένειας και πρόσταξε στον ίδιο τάφο να κοιμηθεί τον ύπνο τον ανεξύπνητο ο μεγάλος του γιος. Από το μνημόσυνο του θείου η οικογενειακή φωτογραφία:



Με τις κόρες του παππού. Το μικρό του γιο. Τις νύφες του και τις τρεις, τη Σταμάτω, την Αφροδίτη, τη Σπυριδούλα. Τη μεγάλη εγγονιά του, τη Ρόιδω και τον άντρα της, τον εγγονό του το Γιάννη, εμένα τη μικρότερη από τις εγγόνες και λίγους ακόμη συγγενείς και φίλους.

Πίσω μας το μικρό δωμάτιο που έζησε ο παππούς τα τελευταία του χρόνια. Στο Κεραμαριό. Το οικογενειακό χτήμα.

Μια οικογένεια σκορπισμένη σήμερα στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, κυριολεκτικά... Άλλοι στη Νότια Αφρική και στη Ζάμπια, άλλοι στην Αυστραλία, άλλοι Αγγλία, άλλοι στην Κίνα. Κι αν δεν κληρονόμησαν όλοι το όνομα του παππου - Λάμπρου για επώνυμο, κύλησε στο DNA όλων ανεξαιρέτως το μικρόβιό του για ταξίδια.

Το μόνο που δεν πήρε κανείς ήταν το δικό του όνομα. Επιθυμία του. Ίσα και δίκαια να αφήσει σαν επώνυμο το όνομά του στους απογόνους και σε κανέναν το ίδιο το όνομα...

Ήταν παράξενος άνθρωπος ο παππούς μου. Με μια παραξενιά που με φόβιζε σαν παιδί και που μεγαλώνοντας όχι μόνο κατάλαβα μα και είδα να την αναπαράγω. Κι εγώ και οι άλλοι της φαμίλιας.

Υπήρξε άνθρωπος μοναχικός. Με σιδερένια θέληση και πυγμή.

Έμαθε από τα έξι του να αντιπαλεύει τις φουρτούνες της ζωής. Κι ευτυχώς γιατί του έμελλε να ζήσει πολλές. Και τις πάλεψε όλες παλικαρίσια. Δίχως να λυγίσει.

Πρόλαβε να δει ακόμη και την εγγόνα του καπετάνισσα. Δεν ξέρω τι ένιωσε. Ούτε μπράβο μού είπε ούτε όμως και με κατέκρινε για την απόφασή μου. Αν και για τα παιδιά του ήταν αρκετές οι φορές που στάθηκε κέρβερος. Και στα επαγγελματικά τους και στα προσωπικά τους. Δίχως να σηκώνει κουβέντα, σηκώνοντας όμως ενίοτε το χέρι του... Σπαρτιάτης στον τρόπο ζωής του ο ίδιος και με σπαρτιατική αγωγή τα μεγάλωσε και αυτά. Τουλάχιστον τα αγόρια. Γιατί στις κόρες του ο παππούς, όλοι έχουν να το λένε, είχε μια έκδηλη αδυναμία. Που φυσικά του ανταπέδιδαν κι εκείνες.

Κι αν κατάφερε να κερδίσει τον τίτλο του σκληρού ανθρώπου, ίδια πρέπει να του αναγνωρίσουμε και μια δικαιοσύνη αλάνθαστη. Στάθηκε πάντα τίμιος στη ζωή του και προστάτεψε όσο μπορούσε και όσο οι συνθήκες επέτρεπαν, τους αδύναμους. Χωρίς να έχει σπουδάσει πέρα από τα λίγα κολλυβογράμματα, είχε κρίση αλάνθαστη. Ακόμη και όταν όλοι οι άλλοι διαφωνούσαν, ερχόταν ο καιρός που η γνώμη του δικαιωνόταν.

Και με τα λίγα αυτά γράμματα κατάφερνε ως τα στερνά του να διαβάζει και μάλιστα με πάθος βιβλία ιστορικά.

Έφυγε φωνάζοντας το όνομα της γυναίκας του. Της Ρόιδως. Αυτός ο σκληρός... Που την άφησε μόνη της στο χωριό να μεγαλώνει τόσα παιδιά και πήγε μετανάστης στην Αίγυπτο. Κι εκείνη δεν άντεξε. Φαίνεται πως για δεκαετίες τον κατάκαιγε και τον βασάνιζε ο θάνατός της. Ποτέ δεν ξαναπαντρεύτηκε και ας έμεινε χήρος νεότατος.

Τώρα ο παππούς είναι στην αντίπερα όχθη μαζί με τη Ρόιδω του. Και με τα δυο μεγαλύτερα αγόρια τους. Και δυστυχώς και με εγγόνια. Ακόμη και δισέγγονα. Το Μανόλη. Το Γιώργο. Τον Κωστάκη. Και τελευταία η Ρόη.

Κι αν σε μετά θάνατον ζωή δεν πιστεύω, πιστεύω όμως πως οι άνθρωποι μένουν ζωντανοί όσο εξακολουθούν να κατοικούν στην μνήμη των ανθρώπων.

Σήμερα λοιπόν, τη μέρα που τον χάσαμε, αυτή η μνήμη ζωντανεύει. Και γυρίζει πίσω. Και αναρωτιέται. Και ορθώνει τύψεις. Γιατί να μην τον γνωρίσω καλύτερα όσο ζούσε; Γιατί να μην τον πλησιάσω;

Μικρή ανταπόδοση ετούτο το αφιέρωμα. Στον άνθρωπο που φέρω το όνομά του σαν επώνυμο. Στον άνθρωπο που αν δεν υπήρχε δε θα υπήρχα.
Στον άνθρωπο που χωρίς ο ίδιος να ξέρει γράμματα έσπρωξε τον πατέρα μου να σπουδάσει. Να γίνει άνθρωπος.

Δε θυμάμαι να πήρα ποτέ από το χέρι του ούτε μια καραμέλα. Και πέρα από τις λίγες φωτογραφίες του το μόνο που μας άφησε να τον θυμόμαστε ήταν τα κλήματα που φύτεψε - γέροντας πια - στην πόρτα του πατρικού μας. Να μεγαλώνουν και να θεριεύουν και να μας διδάσκουν. Τι είναι η ζωή...

________________________________

* Τα επώνυμα εκείνα τα χρόνια είχαν ατονίσει. Μπορεί η οικογένεια να καταγόταν από τους Μακαίους μα το επώνυμο Μάκος δεν το χρησιμοποιούσαν. Έτσι ο Αναστάσιος Μάκος ήταν γνωστός ως Τάση Λάμπρος, έχοντας δηλαδή ως συμπλήρωμα του ονόματός του το όνομα του πατέρα του. Και ίδια αργότερα ο γιος του και παππούς μου, έλαβε το όνομα Λάμπρο Τάσης. Παίρνοντας ως βαφτιστικό το όνομα του παππού του και συμπληρωματικό προσδιορισμό το όνομα του δικού του πατέρα.

Είναι επίσης γνωστό ότι οι γυναίκες εκείνα τα χρόνια έχαναν τελείως το βαφτιστικό τους όνομα όταν παντρεύονταν και τις αποκαλούσαν με το όνομα του άντρα τους. Πχ Λαμπρο - Τάσαινα. Συνήθεια που καλά κρατά ως σήμερα και επιμένουν να αποκαλούν ειδικά τις ξενομερίτισσες νύφες με το όνομα του συζύγου. Πχ Τάσαινα, Τσόμαινα κλπ.