Τι να πει κανείς σε τέτοιες στιγμές;
Ο θάνατος, όποτε και αν έρθει, και όπως και αν έρθει, είναι το πιο τραγικό γεγονός της ζωής μας. Μα όταν θερίζει νέους ανθρώπους, το τραγικό ξεπερνά κάθε όριο. Και συγκινεί ακόμη και εκείνους που δεν ήξεραν το παιδί που έφυγε έτσι, πάνω στον ανθό του.
Ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα τον σκεπάσει. Και οι δικοί του, ειδικά η μάνα του, να βρει τη δύναμη να αντέξει αυτό το μεγάλο χτύπημα της μοίρας.
Από την άλλη όμως, φίλε Χρήστο, όπως γράφεις κι εσύ, όλοι θα πεθάνουμε. Αυτό είναι το πιο σίγουρο γεγονός της ζωής μας. Κι επειδή είναι σίγουρο, οφείλουμε να εξοικειωνόμαστε με το θάνατο και να μαθαίνουμε να τον αντιμετωπίζουμε. Θα μου πεις, γίνεται αυτό; Και θα σου πω από πείρα: ΝΑΙ.
Κάποτε είχα ένα σοβαρό τροχαίο. Κατά λάθος βγήκα ζωντανή. Πάνε πολλά χρόνια από τότε μα δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσω εκείνες τις στιγμές. Όλα για μένα άλλαξαν από τη στιγμή εκείνη. Έγινα ένας άλλος άνθρωπος και είδα τη ζωή με άλλα μάτια. Έμαθα να εκτιμώ και το πιο μικρό και το πιο συνηθισμένο. Να χαίρομαι το κάθε τι. Γιατί κατάλαβα και ένιωσα βαθιά πως περαστικοί είμαστε από τον κόσμο αυτό. Και είναι μεγάλο δώρο η ζωή για να τη σπαταλούμε με ανοησίες και μικρότητες. Αλλά και είναι η μοναδική μας ευκαιρία να κάνουμε όσα η φύση μας προόρισε. Δεν είμαστε αιώνιοι.
Και δε χρειάζεται να φτάσει κανείς στην πύλη της άλλης ζωής για να τα νιώσει αυτά. Το ίδιο μπορεί να λειτουργήσει και ο θάνατος ενός δικού μας ανθρώπου. Χρειάζεται βέβαια δύναμη ψυχής. Γιατί υπάρχει και ο άλλος δρόμος. Να σε κυριεύσει η απογοήτευση για την πικρή μοίρα του ανθρώπου και να αρχίσεις να τα βλέπεις όλα μαύρα. Να χάσεις το νόημα... Μπορεί ακόμη μπρος στον πανικό και στο φόβο να βρεις υποκατάστατα σε λύσεις που θα σε κάνουν να ξεχάσεις. Άλλος το ρίχνει στο κυνήγι του χρήματος ή της δόξας, άλλος στο ποτό κλπ.
Εξαρτάται λοιπόν από εμάς τους ίδιους για το πώς θα αντιδράσουμε στο γεγονός του θανάτου. Και θέλει πολλή δουλειά. Αξίζει όμως τον κόπο. Και λένε πως οι αρχαίοι μας παππούδες, οι παλιοί έλληνες, αν δημιούργησαν τον πολιτισμό πού σήμερα θαυμάζει σύμπασα η ανθρωπότητα, είναι εξαιτίας της σχέσης που είχαν δημιουργήσει με το θάνατο. Ο Πλάτωνας χαρακτηριστικά έλεγε πως \"Φιλοσοφία είναι η μελέτη του θανάτου.\"
Λένε ακόμη οι ειδικοί πως η στάση αυτή των ελλήνων μπρος στο θάνατο τους οδήγησε στη δημιουργία της τέχνης. Αυτή ήταν η απάντησή τους. Να αφήσουν δηλαδή πίσω τους έργα αθάνατα αφού οι ίδιοι ήταν θνητοί. Και όπως ξέρεις και ξέρουμε όλοι, το πέτυχαν. Χιλιάδες χρόνια πεθαμένοι και όμως όλος ο κόσμος τους συζητά και ασχολείται μαζί τους. Και μένει η μνήμη τους ζωντανή και καλόφημη στους ανθρώπους. Αυτόν τον στόχο έβαλαν και αυτόν κατέκτησαν. Την ενδοκοσμική τους αθανασία.
Όταν και αν μπορείς, δες ένα βίντεο στο google με μια ομιλία (αρκετά μεγάλη, γύρω στη μιάμιση ώρα) γύρω από το θάνατο. Ελπίζω να σου δώσει αρκετά ερεθίσματα για περαιτέρω μελέτη του θέματος. Αν το δεις, και θέλεις, μπορούμε μετά να συζητήσουμε και άλλα πάνω στο θέμα. Προσωπικά ασχολούμαι πολύ με το ζήτημα θάνατος. Και αυτό μου δίνει τη δύναμη να βλέπω τη ζωή όσο πιο ωραία γίνεται. Το λέω αυτό για να μη δημιουργηθούν παρανοήσεις.
Η διεύθυνση για το βίντεο είναι η εξής:
video.google.com/videoplay?docid=-493382...search&plindex=2
Επίσης στο blog Arxipelagos
arxipelagos.blogspot.com/2007/08/blog-post_9220.html
θα βρεις και μικρότερα βίντεο, αποσπάσματα αυτής της ομιλίας με εξειδικευμένο θέμα. Πχ Ο φόβος του θανάτου, Παιδί και θάνατος, Πώς να δεχόμαστε το θάνατο κλπ.
Πέρα όμως από τα βίντεο, η βοήθεια η μεγαλύτερη που μπορεί κάποιος να έχει είναι η συνεχής ενασχόληση με τη φιλοσοφία. Αλλά και με την ποίηση. Πχ Η ποίηση του Σολωμού, του Καβάφη, του Σεφέρη έχουν πολλά να σου δώσουν. Γιατί κι αυτοί ασχολήθηκαν σοβαρά με το θάνατο. Και μέσα από τους στίχους τους μας άφησαν τις γνώσεις που αποκόμισαν.
Τεράστια επίσης είναι η αξία της δημοτικής μας ποίησης και των τραγουδιών μας. Εκεί κι αν υπάρχει χρυσωρυχείο για το θέμα θάνατος. Και λαϊκή σοφία αξεπέραστη για να μάθουμε να τον αντικρίζουμε χωρίς φόβο. Παλικαρίσια. Γιατί, Χρήστο μου, όταν κάτι δεν μπορείς να το αποφύγεις, πρέπει να βρεις τη δύναμη να το αντέξεις. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει. Εκτός αν τραβήξει κανείς το δρόμο της τρέλας ή το δρόμο των δειλών. Αν δηλαδή δεχτεί να γίνει ένα φοβισμένο ανθρωπάκι. Από μας λοιπόν εξαρτάται. Και από τη βούλησή μας. Τη θέλησή μας.
Και ξέρεις... Αυτή η συνείδηση πως είμαστε καταδικασμένοι να πεθάνουμε είναι αυτή που μας ξεχώρισε από τον κόσμο των ζώων. Αυτή λένε οι ειδικοί ξύπνησε τον εγκέφαλο του ανθρώπου. Γιατί από όλα τα πλάσματα της δημιουργίας μόνο ο άνθρωπος ξέρει αυτή τη φοβερή γνώση. Και αν το ψάξεις λίγο περισσότερο, θα καταλάβεις πως στην πραγματικότητα ο θάνατος είναι δώρο για τον άνθρωπο. Γιατί κάτσε και σκέψου πώς θα ήταν η ζωή μας αν δεν υπήρχε θάνατος; Σκέψου ακόμη ότι ο θάνατος είναι ο βασικός νόμος που κυβερνά όλη τη φύση. Όχι μόνο τους ανθρώπους. Ακόμη και το σύμπαν ολόκληρο, λένε οι κοσμολόγοι.
Κι από την άλλη σκέψου πως αν δεν υπήρχε θάνατος δε θα υπήρχε και γέννηση. Αυτά τα δύο είναι οι δύο όψεις του αυτού νομίσματος. Της ζωής. Ο θάνατος, ή το μηδέν όπως ορίζεται φιλοσοφικά, και η γέννηση, το είναι της φιλοσοφίας, αποτελούν τους δύο πόλους που ανάμεσα τους, στο μεταίχμιό τους, φύεται το γίγνεσθαι: Η ύπαρξη.
Βγες μια βόλτα στη φθινοπωρινή φύση. Κάτσε και δες τα δέντρα με τα κιτρινισμένα τους φύλλα. Είναι θλιβερό το θέαμα. Αλλά και γεμάτο ελπίδες... Γιατί τα φύλλα αυτά θα δώσουν λίπασμα στο δέντρο για να αναγεννηθεί την ερχόμενη άνοιξη.
Και ίδια συμβαίνει με εμάς τους ανθρώπους. Πεθαίνουμε εμείς για να γεννηθούν άλλοι. Ένας αέναος κύκλος. Κι αν πεθαίνουμε εμείς, μένει όμως μέσα από τη διαδικασία αυτή ζωντανό το είδος άνθρωπος. Ζωντανό και συνέχεια ανανεούμενο.
Κι αν αυτό εξηγεί γιατί ένας άνθρωπος που έκανε τον κύκλο του πρέπει να πεθάνει και να συνεχίσει στη θέση του ένας απόγονός του, ξέρω πως είναι δύσκολο να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε το αρχικό τραγικό ζήτημα που έβαλες. Το θάνατο ενός νέου ανθρώπου. Είπαμε, αυτό είναι τραγικό πέρα από τα όρια που μπορεί να αντέξει η λογική μας. Και αφύσικο. Γι' αυτό και δύσκολα μπορούμε να το αντέξουμε. Δεν είναι στους νόμους της φύσης να πεθαίνουν οι νέοι. Και εξήγηση δεν μπορούμε να δώσουμε. Παρά μόνο να βγάλουμε συμπεράσματα. Πώς και γιατί συνέβη; Τι πρέπει να αλλάξει για να σταματήσουν να φεύγουν έτσι, σαν τους δυο Γιάννηδες, οι νέοι άνθρωποι πριν της ώρας τους;
Δε μιλώ έξω από το χορό. Θα σου δώσω μια διεύθυνση για να δεις ότι όμοια κι εγώ κάποτε θρήνησα τον ξαφνικό χαμό ενός φίλου:
kapetanisses.blogspot.com/2007/08/blog-post_74.html
Κι επειδή τα έχω περάσει, όχι μόνο με το θάνατο αυτού του φίλου μου αλλά και με πολλούς ακόμη στη συνέχεια, φίλους και συγγενείς και γνωστούς... σου λέω πως αυτοί οι θάνατοι είναι δώρα για τους ζωντανούς. Πληρωμένα πολύ ακριβά. Γι' αυτό και πολύτιμα. Είναι αυτοί οι θάνατοι που περισσότερο από κάθε άλλον μας διδάσκουν την αξία της ζωής. Και πως δεν πρέπει να τη χαλαλίζουμε. Δεν πρέπει ούτε μία μέρα να αφήνουμε να περνά χαμένη και ανεκμετάλλευτη. Γιατί σύντομα θα έρθει και η δική μας ώρα...
Συγνώμη αν σε κούρασα με τόσα που έγραψα. Αλλά νιώθω πως εσύ έχεις δει πόσο σπουδαίο ζήτημα είναι ο θάνατος και πως χαμένα δε θα πάνε αυτά που έγραψα. Κι ακόμη... Δε θέλω πάλι να πεις ότι παραμύθια σας λέμε οι μεγαλύτεροι. Όχι άλλα παραμύθια. Την αλήθεια, Χρήστο μου, και μόνο την αλήθεια, για το μεγαλύτερο πρόβλημα της ζωής μας. Και η αλήθεια είναι σκληρή. Αν θες να μάθεις να ζεις, αρχίνα να μελετάς το θάνατο. Μάθε να ζεις με τη σκέψη του. Και προσπάθησε να βρεις τον τρόπο να νικήσεις το φόβο που σου προκαλεί.
