Η σαλευθείσα αγία τράπεζα του Αϊ - Δημήτρη

Με αφορμή μια φωτογραφία που ανέβηκε λίγες μέρες πριν στο σάιτ του χωριού



αλλά και το σχόλιο που τη συνόδευε, το οποίο και αναδημοσίευσε η ΚΑΤΟΨΗ

katoci.blogspot.gr/2014/08/1577.html

Σε ναό του 1577 στη Θεσπρωτία ανακαλύφτηκε τυχαία η παλαιά είσοδος!

Σε ναό του 1577, του αγίου Δημητρίου, στο Πολύδροσο Θεσπρωτίας ανακαλύφτηκε τυχαία, κατά τις εργασίες αποκάλυψης της παλαιότερης μορφής της εκκλησίας, η παλαιά είσοδος. Ο καλός και δραστήριος ιερέας της ενορίας π. Δημήτριος Μαρτίνης, σημειώνει σχετικά: «Αυτές τις μέρες συνεχίστηκε το έργο αποκάλυψης του πέτρινου τοίχου της παλιάς Εκκλησιάς μας και όλως αναπάντεχα είδαμε να αποκαλύπτεται η παλιά είσοδος του ναού, που αντιστοιχεί στην πρώτη περίοδο της ζωής του ( 1577-1888). Υπέστη μια ζημιά από το άνοιγμα του παραθύρου το 1970, αφού προηγουμένως είχε σφραγιστεί με πέτρες κατά την επέκταση του το 1888. Ακόμα ένα τμήμα της καλύπτεται από το πέτρινο πεζούλι που είναι και αυτό από την αναστύλωση του 1970. Στενή, χαμηλή , πολύ απλή , αλλά φορτωμένη με πολλά χρόνια ζωής που αγγίζουν την μισή χιλιετία. Την βλέπεις και αισθάνεσαι να μιλάν οι πρόγονοί μας μέσα απ' αυτήν....».

μπήκα στην περιέργεια να ψάξω το όλο ζήτημα και να ανακαλύψω πράγματα που δεν ήξερα για την αγαπημένη εκκλησία του χωριού μας. Τον Άγιο Δημήτριο που και την Αδελφότητα των απανταχού Πολυδροσιτών ενδιαφέρει ξεχωριστά. Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι πως η σφραγίδα της Αδελφότητας φέρει στο κέντρο της την εικόνα του Αγίου Δημητρίου, είναι δηλαδή το σύμβολό μας.

Ανάμεσα στα πολλά που μελέτησα και τις πληροφορίες που πήρα, το ιδιαίτερο ενδιαφέρον μου τράβηξε ο όρος "σαλευθείσα Αγία Τράπεζα". Και σε συνδυασμό με το ακόλουθο απόσπασμα που διάβασα στο βιβλίο του ιερέα του χωριού μας, του π. Δημήτριου Μαρτίνη, "Η εκκλησία του χωριού", σελ. 16:

«[…] Η τακτική της ανακαίνισης των πάντων εκδηλώθηκε ακόμα και στο πιο ιερό σημείο του χώρου, στην Αγία Τράπεζα, η οποία επίσης μετακινήθηκε και άλλαξαν οι διαστάσεις και η πλάκα που την κάλυπτε εντοιχίσθηκε στο νέο καμπαναριό και όλα κατέληξαν σε μια λαμπρή τελετή εγκαινίων υπό τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Μακαριστό Νικόλαο. Διασώθηκε όμως ως είχε το εξαιρετικό λιθόστρωτο δάπεδο, που στην αρχή καλύφθηκε εξ ολοκλήρου με μία μοκέτα, σήμερα όμως φαίνεται στην παλιά του μορφή.[...]»

Και λίγο παρακάτω, στην ίδια παράγραφο, διαβάζουμε πως ο άνθρωπος που ήταν εξουσιοδοτημένος αντιπρόσωπος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου και είχε ουσιαστική συμμετοχή σε κάθε επί μέρους ζήτημα, ήταν ο θείος μου ο Χρυσόστομος Λαμπρίδης. Στην απέναντι μάλιστα σελίδα ο Χρυσόστομος χαρακτηρίζεται ως προεξάρχων στα έργα του Αγίου Δημητρίου.

Λίγο παρακάτω, στη σελ. 21, μαθαίνουμε πως από το 2009 και μετέπειτα το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του Αγίου Δημητρίου έβαλε στόχο αφενός να κάνει απαραίτητα έργα συντήρησης στο ναό (προβλήματα από υγρασία και καπνιά) και αφετέρου να αποκαταστήσει και να αναδείξει το ναό με την όσο το δυνατόν πλησιέστερη μορφή που είχε πριν τις αναστηλωτικές εργασίες του 1970, ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του όρου "Διατηρητέο Μνημείο".

Στη συνέχεια μαθαίνουμε πως έχει βγει και μελέτη, το 2011, που εγκρίθηκε και από την αρχαιολογική υπηρεσία και υποβλήθηκε στην Περιφέρεια Ηπείρου με σκοπό να ενταχθεί σε πρόγραμμα υλοποίησης. Μάλιστα και ο Περιφερειάρχης Ηπείρου διαβεβαίωσε πως το έργο βρίσκεται σε προτεραιότητα. Μόνο που οι οικονομικές συνθήκες είναι δύσκολες. Και άρα απαιτείται άλλος τρόπος για να συγκεντρωθούν τα χρήματα. Όπως οι εύποροι Χριστιανοί που θα μπορούσαν να επωμισθούν ένα τόσο σπουδαίο και θεάρεστο έργο.

Επειδή δε μου αρέσει να μασώ τα λόγια μου, θα πω ευθέως ότι όλα αυτά μου άφησαν μια πικρή γεύση. Και δικαίωσα απόλυτα το θείο μου που όταν πέθανε το Μάρτη του 2009 έκπληκτοι μάθαμε πως δεν επιθυμούσε να ταφεί στο Πολύδροσο. Σαν εκείνο τον αρχαίο Ρωμαίο, το Σκιπίωνα τον Αφρικανό, που έγραψε το περιλάλητο: "Αγνώμονη πατρίδα θα σου στερήσω τα οστά μου".

Δεν το λέω απλά και μόνο γιατί είναι φανερό πως καταδεικνύεται ο Χρυσόστομος Λαμπρίδης ως ένοχος έργων που ζημίωσαν και το διατηρητέο του μνημείου αλλά και αυτήν την ιερότητά του ακόμη, μα γιατί ερευνώντας το όλο ζήτημα βρέθηκα μπροστά σε αναπάντεχες αποκαλύψεις. Και όμοια με άλλους που αποκάλυψαν αναπάντεχα την παλιά πόρτα του Αϊ - Δημήτρη. Γιατί τόσο εκείνοι όσο κι εγώ μοιάζουμε με κάποιον που παριστάνει τον Κολόμβο και ανακαλύπτει εκ νέου την Αμερική. Θέλω να πω ότι τίποτε το νέο δε φέραμε στο φως. Απλά βγήκαμε από το προσωπικό μας σκοτάδι και αρχίσαμε να ξετυλίγουμε το μίτο που οδηγεί στην αλήθεια.

Ξεκινώντας από την πόρτα που όταν την ανέφερα στον πατέρα μου ως μεγάλη είδηση, μου απάντησε πως κομίζω γλαύκας εις Αθήνας και άρχισε να μου την περιγράφει από τηλεφώνου και με απόλυτη πιστότητα με όσα εγώ στην άλλη άκρη της γραμμής έβλεπα μέσω διαδικτύου στην παραπάνω φωτογραφία. Πρόσθεσε μάλιστα ότι την ύπαρξη αυτής της πόρτας την είχε αναφέρει και στην ομιλία του κατά τα εγκαίνια του Αγίου Δημητρίου, στις 26 Οκτωβρίου 1970.

Ακολούθησε κύκλος διαλόγων μέσω διαδικτύου. Στο face book, στο γκρουπ της Αδελφότητας. Κι εκεί μου αναφέρθηκε ο όρος της σαλευθείσας αγίας τράπεζας. Αναγκάστηκα αυτή τη φορά να το ψάξω πριν μιλήσω με τον πατέρα μου. Να μην τα ακούσω πάλι. Απευθύνθηκα στη φίλη κ. Νικολίτσα Γεωργοπούλου - Λιαντίνη, καθηγήτρια επί σαράντα χρόνια στη Θεολογική Σχολή Αθηνών και με διδακτορικό που αφορούσε την Αγιότητα της Εκκλησίας. Σκέφθηκα πως ένας τέτοιος άνθρωπος είναι από τους πλέον ειδικούς να με κατατοπίσουν για ένα θέμα που μιλά για το πιο ιερό σημείο ενός ναού. Εκείνη με τη σειρά της και παρά τις γνώσεις της, προτίμησε πρώτα να συμβουλευτεί ένα γνωστό της μητροπολίτη. Έτσι και έλαβα την απάντηση πως όταν για οποιονδήποτε λόγο μετακινηθεί η αγία τράπεζα ενός ναού, γίνεται μια ειδική τελετή αποκατάστασης της τράπεζας που σαλεύθηκε (κουνήθηκε δηλαδή) από τη θέση της.

Όταν της εξήγησα πως ακριβώς έχει το ζήτημα, πως αφορά επίσημη αναστήλωση, η κ. Γεωργοπούλου απεφάνθη πως είναι αδύνατον να έγινε κάτι τέτοιο χωρίς έγκριση του οικείου μητροπολίτη. Και απόρεσε ποιος ανακινεί τέτοια ζητήματα και θέτει σε αμφιβολία τις αποφάσεις ενός δεσπότη. Μου πρότεινε μάλιστα να επικοινωνήσω για το ζήτημα με τον καλό της φίλο και νέο μητροπολίτη Ιωαννίνων, Μάξιμο, και να του πω ότι τηλεφωνώ εκ μέρους της.

Επιφυλάχθηκα. Και να ενοχλήσω το σεβασμιότατο και να δώσω τέτοια έκταση στο ζήτημα. Ο σκοπός μου έτσι κι αλλιώς ήταν να μάθω την αλήθεια για το όλο ζήτημα. Και αν πραγματικά φταίει σε κάτι ο θειος μου, να το παραδεχθώ πρώτη εγώ και να ζητήσω συγνώμη εκ μέρους του, αφού εκείνος δεν είναι πια ανάμεσά μας.

Προτίμησα λοιπόν να πάρω και πάλι τηλέφωνο στο χωριό, στον πατέρα μου. Και να ρωτήσω τι ξέρει. Νέα αποκάλυψη. Μεγαλύτερη και από την προηγούμενη για την πόρτα.

Η Αγία Τράπεζα του Αγίου Δημητρίου πράγματι σαλεύθηκε από τη θέση της. Μόνο που ο Χρυσόστομος Λαμπρίδης ουδεμία σχέση είχε με αυτό. Ήταν ο μηχανικός του έργου, κάποιος Ζιάκας - αν άκουσα καλά το όνομα - που θέλησε να γκρεμίσει την Αγία Τράπεζα, γιατί ήταν ετοιμόρροπη. Τον σταμάτησε ο πατέρας μου, που ως απόφοιτος του ιεροδιδασκαλείου Βελλάς, γνώριζε πως αυτό απαγορεύεται από τους κανόνες της εκκλησίας και χρειάζεται άδεια του Δεσπότη. Πράγμα που έγινε. Ο τότε Δεσπότης έστειλε απεσταλμένο του να ελέγξει το θέμα από κοντά. Κάποιον έμπειρο ιερέα της μητρόπολης. Αυτός φτάνοντας στο Πολύδροσο και ερευνώντας την Αγία Τράπεζα διαπίστωσε πως δε φέρει λείψανα αγίων, όπως πρέπει να φέρουν όλες οι αγίες τράπεζες των ναών. Δόθηκε η εξήγηση πως ο ναός ουδέποτε είχε εγκαινιαστεί.

Η απόφαση του Δεσπότη ήταν μονόδρομος. Έδωσε εντολή όχι μόνο να αναστηλωθεί η Αγία Τράπεζα αλλά και να σταλούν στο Πολύδροσο λείψανα αγίων. Τα ιερά λείψανα αρχικά φυλάχθηκαν στον Αϊ - Λια. Και από κει μεταφέρθηκαν με επίσημη ακολουθία και επικεφαλής τον ίδιο τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας στον Άγιο Δημήτριο. Παραμονή των εγκαινίων. Και τοποθετήθηκαν μέσα σε ανοξείδωτο σκεύος στην Αγία Τράπεζα. Όλα λοιπόν κανονικά και με τους νόμους της εκκλησίας να τηρούνται κατά γράμμα.

Χρειάστηκε να ακούσω όλα αυτά από τον πατέρα μου για να προσέξω πως και στο βιβλίο του Νίκου Υφαντή που έγραψε για το έργο του Χρυσόστομου Λαμπρίδη (σελ. 196) υπήρχε εκτενής αναφορά στο θέμα αυτό. Και μάλιστα σε επίσημο πρακτικό του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Καΐρου, του οποίου εκείνο το διάστημα ήταν πρόεδρος ο Πολυδροσίτης Σταύρος Μάκος. Αριθμός 459/17-11-1970. Κολόμβος και πάλι... ανακάλυψα μια ακόμη Αμερική...

Παραθέτω και φωτογραφία του αποσπάσματος. Που λύνει το μυστήριο με τη σαλευθείσα Αγία Τράπεζα. Και που ως ανιψιά του Χρυσόστομου καταλαβαίνετε πως είχα χρέος να ερευνήσω και να φέρω ξανά στο φως την αλήθεια που τα σαράντα και πλέον χρόνια μετά την αναστήλωση του 1970 κατάφεραν να θάψουν. Για να μην τρίζουν τα κόκαλα του θειου μου.

Ιδού και μερικές φωτογραφίες από τις τελετές των εγκαινίων. Κι αυτές από το προαναφερθέν βιβλίο του Νίκου Υφαντή. Και τις όντως λαμπρές ημέρες που έζησε τότε το μικρό μας χωριουδάκι.



Διακρίνεται ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας, Νικόλαος. Δεν ξέρω τι μεταφέρει. Να είναι άραγε τα ιερά λείψανα;

Όσο για την εξωτερική μορφή του ναού του Αγίου Δημητρίου. Και το διατηρητέο μνημείο.

Έχω ήδη απευθυνθεί σε φίλους αρχαιολόγους αλλά ακόμη δεν έχω ολοκληρώσει την έρευνα και τις επαφές που θέλω να κάνω για να λάβω απαντήσεις με τη μεγαλύτερη κατά το δυνατόν εγκυρότητα. Και επιστημονικά αλλά και σύμφωνα με όσα υποστηρίζει η επίσημη εκκλησία. Αφενός λοιπόν έχω ζητήσει να με φέρουν σε επαφή με βυζαντινολόγους και όχι απλά αρχαιολόγους, και που να γνωρίζουν τα της Ηπείρου και των εκκλησιών της. Αφετέρου θα ζητήσω τη βοήθεια της κόρης της φίλης μου, της κ. Γεωργοπούλου, της κ. Διοτίμας Λιαντίνη, που είναι διακεκριμένη επιστήμονας στο συγκεκριμένο θέμα, με σπουδές αρχαιολόγου αλλά και διδακτορικό στην ιστορία της τέχνης, πτυχίο της Θεολογικής Σχολής και καθηγήτριά της σήμερα με αντικείμενο τη «Θρησκευτική Εικονογραφία και Μουσειοδιδακτική».

Το θέμα του Αγίου Δημητρίου, όπως είπα και παραπάνω, είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για όλους τους Πολυδροσίτες και για τούτο δεν μπορεί να αφήνει αδιάφορη και την Αδελφότητα. Που είχε ενεργό ρόλο στην αναστήλωση του 1970 και προσέφερε μεγάλα ποσά για την ολοκλήρωσή της. Θα πρέπει να μάθουμε την αλήθεια. Πριν ακυρωθεί όλος εκείνος ο τιτάνιος αγώνας των παππούδων μας και των πατεράδων μας και μαζί και η ιστορία του τόπου μας. Αν έκαμαν λάθη να τα ξέρουμε και ποια συγκεκριμένα. Αλλά και ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος να διορθωθούν.

Το σίγουρο είναι, και δε μας χρειάζεται αρχαιολόγος, αρκούν οι φωτογραφίες, πως ο ναός του Αγίου Δημητρίου ήταν σοβατισμένος και πριν την αναστήλωση του 1970, δε φαίνονταν οι πέτρες. Η φωτογραφία είναι δημοσιευμένη και αυτή στο βιβλίο του Ν. Υφαντή:



Και συμφωνεί με τις μνήμες τις δικές μας και των παλαιοτέρων.

Ο σοβάς αυτός αφαιρέθηκε όταν έγινε η αναστήλωση και κατ' απαίτηση της αρχαιολογικής υπηρεσίας μπήκε νέος. Δεν αφέθηκε γυμνή η γέρικη εκκλησιά μας. Έγινε όμως ένα λάθος. Δεν τοποθετήθηκε ο σοβάς με τη σωστή τεχνική. Παλιά ήταν πατητός. Για το θέμα αυτό υπήρξε παρατήρηση προς τον εργολάβο του έργου από την αρμόδια αρχαιολόγο. Δεν κρίθηκε όμως απαραίτητο να αφαιρεθεί και να μπει άλλος. Θεωρήθηκε δευτερεύουσας σημασίας αφού ναι μεν ο ναός φέρει επιγραφή ότι χτίστηκε το 1577 μ.Χ., αλλά στην πορεία κάηκε δύο φορές. Η δεύτερη ξέρουμε ότι έγινε στα 1888 περίπου και ακολούθησε όχι απλά προέκταση του ναού (πρόσθεση γυναικωνίτη) αλλά και αναστήλωσή του. Έτσι στα 1970 το κτίριο που αναστηλώθηκε δεν είναι σωστό να λέμε πως ήταν 400 ετών αλλά εκατό και λιγότερο. Παράλληλα υπάρχουν αρχαιολόγοι που αμφισβητούν ακόμη και πως ο αρχικός ναός χτίστηκε στα 1577. Και λένε πως μπορεί η επιγραφή μπορεί να αποτελεί απομίμηση επιγραφών που έφεραν άλλοι ναοί της περιοχής μας. Ο Νίκος Υφαντής αναφέρει για παράδειγμα την Αγία Παρασκευή της Βροσίνας. Αυτοί οι λόγοι συνηγόρησαν για να αρθεί η απαγόρευση από την αρχαιολογική υπηρεσία περί διατηρητέου μνημείου και να επιτραπεί η ευρεία αναστήλωση του 1970. Και που δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αν δεν είχε γίνει, ο ναός θα είχε καταρρεύσει.

Ποιο όμως είναι το ευχαριστώ το δικό μας για εκείνους που φρόντισαν με χίλιους κόπους να κρατήσουν όρθια την εκκλησία του χωριού μας; Προσπαθούμε να τους κρεμάσουμε κουδούνια. Πως όχι μόνο δεν ωφέλησαν αλλά και έβλαψαν το μνημείο. Ξεχνώντας πως μια εκκλησία είναι κύρια χώρος λατρείας και όχι μουσειακό έκθεμα. Αν και η πλούσια βιβλιογραφία για τον Παρθενώνα, το κορυφαίο δημιούργημα του ελληνικού πολιτισμού, και που έχει απολέσει το λατρευτικό του χαρακτήρα και είναι καθαρά ένα μνημείο στις μέρες μας, διαφωνεί και αυτή με την τωρινή επιχείρηση αποκατάστασης του Αγίου Δημητρίου στην προτέρα μορφή του. Τα σαράντα και πλέον χρόνια που πέρασαν από το 1970, συνιστούν και αυτά σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του ναού. Και η αλλοίωση της εξωτερικής μορφής του πληγώνει τις μνήμες όλων εμάς που με αυτή τη μορφή ζήσαμε και αγαπήσαμε τον Αϊ - Δημήτρη.

Ναι, έμαθα ότι το καλοκαίρι του 2009 έγινε λέει ενοριακή συνέλευση στην πλατεία του χωριού. Και πάρθηκαν εκεί αποφάσεις που τώρα υλοποιεί το Εκκλησιαστικό συμβούλιο. Ενημερώθηκε όμως η Αδελφότητα; Ζητήθηκε η γνώμη και ημών των αποδήμων; Ή δε μας πέφτει λόγος αφού δε ζούμε στο χωριό; Ο παπα - Μπούντας στο παρελθόν για κάθε θέμα της ενορίας φρόντιζε να γράφει στους ξενιτεμένους. Να τους ενημερώνει και να ζητάει τη βοήθειά τους. Έτσι θα θέλαμε να συμβαίνει και σήμερα. Να μην μας κάνουν να αισθανόμαστε ξένοι. Εξάλλου πόσοι από αυτούς που αποτελούν το Εκκλησιαστικό συμβούλιο είναι μόνιμοι κάτοικοι Πολυδρόσου όλο το χρόνο;

Θέλω να πω ότι δε δικαιολογείται με κανένα τρόπο αυτή η τακτική να μας κρατάνε απέξω από σημαντικά θέματα του χωριού μας. Έχουμε και το δικαίωμα και την υποχρέωση να βοηθάμε κι εμείς. Και φυσικά και τη θέληση. Αρκεί να ενημερωνόμαστε έγκαιρα και έγκυρα για τα προβλήματα. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση έστω και εκ των υστέρων. Θα θέλαμε πολύ να μας κοινοποιηθεί η μελέτη και κάθε σχετικό έγγραφο. Ώστε να το ψάξουμε και εμείς και να δούμε πώς μπορούμε να βοηθήσουμε ως Αδελφότητα.

".....Το σίγουρο είναι, και δε μας χρειάζεται αρχαιολόγος, αρκούν οι φωτογραφίες, πως ο ναός του Αγίου Δημητρίου ήταν σοβατισμένος και πριν την αναστήλωση του 1970, δε φαίνονταν οι πέτρες....."

-Ο νότιος τοίχος της εκκλησίας πριν το 1970:








".........Ποιο όμως είναι το ευχαριστώ το δικό μας για εκείνους που φρόντισαν με χίλιους κόπους να κρατήσουν όρθια την εκκλησία του χωριού μας; ........"

-Τελετή ανακήρυξης Μεγάλου Ευεργέτου:



-Χρυσόστομος Λαμπρίδης ήταν το πρόσωπο που όχι μόνον στα έργα του Αγίου Δημητρίου ήταν ο προεξάρχων αλλά και σε όλα τα έργα εκκλησιαστικού ενδιαφέροντος είχε συμμετοχή και πρωτοβουλία για σχεδόν μισόν αιώνα. Για την όλη δράση του ανακηρύχθηκε Μεγάλος Ευεργέτης και τιμήθηκε με " Αργυρόν Μεγαλόσταυρον " του Αγίου Δημητρίου από τον Μητροπολίτη Σεβ/το κ. Τίτο , μετά από πρόταση του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου , την 26η Οκτωβρίου 2007 στις εκδηλώσεις για τα 430 έτη του ναού.

.......Θέλω να πω ότι δε δικαιολογείται με κανένα τρόπο αυτή η τακτική να μας κρατάνε απέξω από σημαντικά θέματα του χωριού μας............



Δημοσίευση της 21-5-2009







Ήταν σαν σήμερα , πριν 40 χρόνια. Μπορώ και ξεχωρίζω στη φωτογραφία τον μακαριστό ιερέα του χωριού μας παπά – Χρήστο να κρατάει το Άγιο Αρτοφόριο, από τα παιδιά εμπρός τη Βασιλική Μ. Ράπελλα κρατώντας το Ευαγγέλιο, τον εαυτό μου με τον Εσταυρωμένο « εν σινδόνι καθαρά », την Ελένη Ν. Μάκου, πιο πίσω είναι η Φρειδερίκη Στ. Μαρτίνη , ο Σωτήρης Μαρτίνης , δύο παιδιά ακόμη και η Μηλιά Μητσέλου, νομίζω. Ήταν η τελευταία Θεία Λειτουργία στον παλιό Αϊ-Δημήτρη του χωριού μας και μετά το τέλος της μεταφέρθηκαν τα « Άγια » στον Αϊ-Λιά. Αμέσως μετά άρχισαν τα έργα ανακαίνισης της εκκλησιάς μας. Έγινε μια γενική κινητοποίηση των χωριανών σε όλο τον κόσμο και των φίλων του χωριού για την αναστύλωση και διάσωση του ναού και έλαβε τέλος με τα εγκαίνια που έγιναν στις 26-10-1970. Όλη η διαδικασία περιγράφεται στο «ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΛΕΥΚΩΜΑ ΑΝΑΣΤΥΛΩΣΕΩΣ ΚΑΙ ΕΓΚΑΙΝΙΑΣΕΩΣ …» , και μπορεί κανείς να μάθει πολλά μελετώντας το, για την προσπάθεια που έγινε , τις προσφορές , τη διαδικασία και τις συνθήκες της εποχής και μέσα σε αυτό βρίσκεται και η παραπάνω φωτογραφία. (εκδόθηκε το 1972 με επιμέλεια Χρυ. Λαμπρίδη). Ειδικότερα στην σελίδα 142 περιγράφονται τέσσερες φάσεις στην ανοικοδόμηση του ναού:
Α) περίοδος προ του 1577.
Β) 1577 έως 1888.
Γ) 1888 έως 1969.
Δ) 1969 έως σήμερα.
Όλες οι επεμβάσεις που κατά καιρούς έγιναν είναι αποτυπωμένες πάνω στην εξωτερική τοιχοδομή και ο ναός μπορεί να « μιλάει » για την ιστορία του . Όμως ένα παχύ στρώμα από ασβεστοκονίαμα ( κοιν. σοβάς ) καλύπτει τα πάντα. Η αξία που προσδίδει ο χρόνος βρίσκεται κρυμμένη κάτω από αυτό. Έτσι χάνουμε την ευκαιρία να βλέπουμε το πιο παλιό σωζόμενο κτίσμα του χωριού μας στην πραγματική του μορφή. Πολλοί, χωριανοί και ξένοι και κατ’ επανάληψη μάλιστα έχουν εκφράσει γνώμες και κρίσεις που προτρέπουν στο να προχωρήσουμε σε καθαίρεση των σοβάδων και ανάδειξη του μνημείου. Αυτό συνεπάγεται οπωσδήποτε και την ανάλογη προσαρμογή του αίθριου ( χαγιάτι ) το οποίο είναι κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από τσιμέντο παρά την σαφή οδηγία της Γεν. Διευθ. Αρχαιοτήτων να γίνει πέτρινο ( σελ. 35 του Ιστορ. Λευκώματος). Όπως είναι φυσικό κάτι τέτοιο απαιτεί πρώτα από όλα την εκπόνηση σχετικής αρχιτεκτονικής μελέτης ικανής όχι μόνο να πάρει την έγκριση από την αρμόδια Αρχ. Υπηρεσία αλλά και να μπορεί να αξιώσει χρηματοδότηση από πρόσωπα, φορείς ή προγράμματα. Σήμερα ακριβώς 40 χρόνια μετά από την ημέρα που περιγράφεται στην φωτογραφία είναι καιρός να γίνει το πρώτο βήμα για την πληρέστερη ανάδειξη του ναού μας ως μεταβυζαντινού μνημείου. Ελπίζω το καλοκαίρι που έρχονται περισσότεροι απόδημοι να είμαστε σε θέση να συζητήσουμε πάνω σε αυτό το θέμα. Υπάρχουν χωριανοί επιστήμονες κατάλληλοι , αρχιτέκτονες και αρχαιολόγοι , που είναι σε θέση να μας παράσχουν τη βοήθειά τους πάνω στο ζήτημα. Κατά την προηγούμενη δεκαετή υπηρεσία μου στο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του χωριού μας δόθηκε έμφαση σε έργα συντήρησης και βελτίωσης απαραίτητα στα παρεκκλήσια και εξωκκλήσια μας. Ο χρόνος δεν μας βιάζει. Το να κάνουμε έστω πέντε ή και παραπάνω ακόμη χρόνια να τελειώσουμε μια σωστή εργασία , είναι ελάχιστο σε σύγκριση μισής σχεδόν χιλιετίας ζωής της εκκλησιάς μας. Όπως τότε έτσι και τώρα θα χρειασθεί γενική συναίνεση και αρωγή από πρόσωπα και φορείς. Πιστεύω η Αδελφότητα και ο ΦΣΠ θα είναι συμπαραστάτες στην προσπάθεια , αφού είναι διαπιστωμένο ότι γενικώς υπάρχει αυτό το πνεύμα και οι περισσότεροι θα ήθελαν να δουν να περιορίζεται όσο είναι εφικτό το τσιμέντο και η άσφαλτος στο κέντρο του χωριού και στη διαδρομή προς το Μουσείο. Αυτό συζητιέται στις συνεδριάσεις της Αδελφότητας η οποία μάλιστα δαπάνησε ένα σημαντικό ποσό για την ανακατασκευή του πέτρινου τοίχου στο σχολείο και ιστορικά πάντα συνέδραμε στα έργα της Εκκλησίας.
Παρόμοια έργα έγιναν και σε άλλες ενορίες της περιοχής μας ( Γκρίκα , Αμπελιά , Γραικοχώρι κ. α.) , αλλά και σε παλιά κτήρια της Παραμυθιάς ( π.χ. αρχοντικό Ρίγγα) και τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά.
Καλοδεχούμενες γνώμες , κρίσεις , απόψεις και συμβουλές από όλους.

Παπα - Δημήτρη,

διαβάζω σήμερα την απάντησή σου. Οφείλω να πω ότι δε με καλύπτει.

1. Στη φωτογραφία που δημοσίευσες μόνο τις πέτρες του ναού δε βλέπουμε. Όπως σαφέστατα φαίνονται στον περίβολο. Δεν ξέρω τι κάνανε σε άλλα χωριά, πώς ήταν οι δικές τους εκκλησιές, ο Αη - Δημήτρης όμως του Πολυδρόσου δεν ήταν με γυμνές πέτρες πριν από την αναστήλωση του 1970.

2. Για το θέμα του θείου μου δε θα το σχολιάσω. Είπα αυτά που είχα να πω. Και αφορούσαν την άδικη κριτική σε βάρος του μετά το θάνατό του, το Μάρτιο του 2009. Αντί να του αναγνωρίζουμε το ρόλο του στην αναστήλωση, εμμέσως πλην σαφώς τον κατηγορούμε πως η αναστήλωση έβλαψε το μνημείο. Μιλώντας ακόμη και για σαλευθείσα Αγία Τράπεζα και μη εξηγώντας πώς ακριβώς είχε το θέμα με την Αγία Τράπεζα του Αγίου Δημητρίου.

3. Όποιος θέλει να επικοινωνήσει με την Αδελφότητα, οφείλει να το κάνει επίσημα. Το ίδιο ισχύει και για το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο. Η διεύθυνσή μας είναι Φιλιππουπόλεως 18, 17123 ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ. Θα χαρώ να πάρω επιστολή σας και να εξετάσουμε το ζήτημα στο ΔΣ. Τι βοήθεια και πώς να προσφέρουμε.