ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

« …ουκ αν δύναιο μη καμών ευδαιμονείν….» άρχισε να υπαγορεύει αργά – αργά τις λέξεις η κ. Δάνου, η Φιλόλογός μας , στην εξέταση των Αρχαίων , μάθημα σχετικό με τους υποθετικούς λόγους ήταν και εγώ έγραφα με την κιμωλία στον πίνακα , μάλλον θα ήμουν τότε στη Δευτέρα τάξη του Γυμνασίου και πριν ακόμα ολοκληρώσει τη φράση επαναλαμβάνοντας ξανά και ξανά , εγώ όχι μόνον είχα φτάσει στο τέλος , αλλά ασυναίσθητα συνέχισα να γράφω «…αισχρόν τε μοχθείν ου πράσσειν νεανίαν…» . Το χέρι μου πήγαινε μόνο του και όταν εγώ το κατάλαβα είχε ήδη γυρίσει προς εμένα και παραξενεύτηκε: -« πως γνωρίζεις παιδί μου αυτή τη φράση;» Άντε τώρα να εξηγήσω ότι αυτόν τον λόγο τον είχα χιλιο-ακούσει από μικρό παιδάριο από τότε που δεν καταλάβαινα καν το νόημά της. Και τώρα πλέον την είχα αποστηθίσει σαν ποίημα και ακόμα την θυμάμαι : « Ουκ αν δύναιο μη καμών ευδαιμονείν , αισχρόν τε μοχθείν ου πράσσειν νεανίαν » , να και η μετάφραση και το νόημά της : « Δεν είναι δυνατόν να ευτυχήσεις αν δεν κοπιάσεις και είναι ντροπή για τον νέο να μη μοχθεί» .
H επικαιρότητα των ειδήσεων σχετικά με την μείωση των ωρών διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών, έφερε στη μνήμη μου αυτό το περιστατικό, τότε που κάναμε όλοι στο Γυμνάσιο Αρχαία ως πρωτεύον μάθημα και Γραμματική και Συντακτικό με λεπτομέρεια βεβαίως. Και τα πήγαινα τόσο καλά πάντοτε , μου άρεσαν πολύ, σχεδόν άριστα έπαιρνα στα γραπτά μου , αν και ακολούθησα το Πρακτικό τμήμα, όπως θα λέγαμε σήμερα τη Θετική κατεύθυνση. Ποιος ήταν όμως ο αρχαιομαθής δάσκαλος ,ο καθηγητής , ο φιλόλογος που μας τα μάθαινε αυτά όλα εκεί στον Κάτω Μαχαλά του Βλαχωριού και μας πρωτομπόλιασε τη γνώση των Αρχαίων Ελληνικών; Όλοι τον ξέραμε , όλοι τον ακούγαμε τον παράξενο αυτόν γέροντα όπου όχι μόνο τα λόγια του , αλλά οι τρόποι του, τα έργα του και η ίδια η μορφή του ακόμη , από την πρώτη στιγμή σου κέντριζε το ενδιαφέρον:



Χρήστος Σπ. Ράπελλας ήταν το όνομά του , Χρήστο –Σπύρος για τους πιο πολλούς και παπου-Χρήστος ή σκέτο πάππους για μας τους μικρούς της γειτονιάς , που ξεπερνάγαμε τα είκοσι παιδιά , μικρά και μεγαλύτερα εκείνα τα χρόνια. Τον κυκλώναμε τον γέροντα κι αυτός άρχιζε να μας κλείνει σε όλες τις πτώσεις και τους χρόνους ουσιαστικά , επίθετα και ρήματα της Αρχαίας Ελληνικής πετώντας πότε –πότε και κανένα γνωμικό των προγόνων μας καταλήγοντας πάντα στο : « Ούι !...πούθε να μας ήκουγαν!,». Φυσικά και δεν είχε πάει σε κανένα μεγάλο Σχολείο πάρα μόνο κάποιες τάξεις στο σκολειό του χωριού πριν από την Απελευθέρωση της Ηπείρου. Πράγματι ήταν εντυπωσιακό πως θυμόταν τόσα πράγματα. « Αχ! Ο μαύρος έχασα εκείνη τη Γραμματική στην Κατοχή, την είχα κρύψει στη Γράβα του Ρεπέλλα ….και πάει χάθ’κε! » Τόλεγε και το ξανάλεγε και σου έδινε εντύπωση σαν να επρόκειτο για μεγάλο θησαυρό! Αλλά δεν ξέρω τι από τα δυο ήταν πιο αποτελεσματικό για τη μάθηση τότε, ή αξία της Γραμματικής ή απειλή του «γκελόσκοπου» , που κάτα κόρον χρησιμοποιούσε ο δάσκαλός τους, σύμφωνα με την παιδαγωγική μέθοδο της εποχής; Γκελόσκοπο έλεγε το ραβδί του δάσκαλου γιατί στο κάτω μέρος είχε έναν μεταλλικό κάλυκα ( γκελέ) από γκρα και συχνά – πυκνά το κατηύθυνε στα κεφάλια των παιδιών κατά πως μας έλεγε ο πάππους. « - Ως γιγνώσκεις » , ήταν η παραγγελία του στο καφενείο του Μάρκου και ποιο ήταν το κοινό τους μυστικό , ο καφές πάντοτε περιείχε και ένα ποτηράκι κονιάκ! Απολάμβανε να διαβάζει τις Κυριακές πρωί- πρωί στην Εκκλησιά τον Εξάψαλμο, με το δικό του χρώμα συναισθανόμενος το νόημα της κάθε λέξης και σαν τον τέλειωνε πάντα έφευγε, ανταλάσσοντας κάποια λόγια στην θύρα του Ιερού με τον μάλλον νεότερο απ’ αυτόν Παπούλη του χωριού που τον χάιδευε ωσάν ευλογία στην πλάτη: « …άιντε γέροντα τώρα…».
Μα δεν ήταν μόνο τα Αρχαία Ελληνικά , στο πρόγραμμα διδασκαλίας του περιελάμβανε με την ίδια ευκολία και τα Τούρκικα που τα γνώριζε καλά , αφού είχε κάνει κάμποσα χρόνια στην Πόλη , όπως και πολλοί άλλοι χωριανοί τότε. Είχαμε μάθει να μετράμε , να καταλαβαίνουμε κάποιες λέξεις και φράσεις και τι περίεργο γράφτηκαν και αυτά στη μνήμη μας ανεξίτηλα, αν και ποτέ δεν τα διαβάσαμε κάπου! Πάντα τον βλέπαμε στην αυλή του σπιτιού του και σε όλους μιλούσε όταν περνούσαν. «– Πούθε είσαι εσύ καλέ;» Ρώταγε κανέναν άγνωστο που περνούσε ή και γνωστούς ακόμη , άντρες ή γυναίκες κάνοντας πως δεν τους ξέρει. Και ανάλογα με την απάντηση , έφτιαχνε αμέσως κάποιο αστείο ρήμα: «-Απ’ το Μαλούνι; Από κει που τρων’ το γάλα με π’ρούνι;». Τον λαχτάρισε όμως μια φορά η Βασιλη-Τάσαινα απ’ τη Βροσίνα όταν αθυρόστομα ξεστόμισε την με πολλά …… υπονοούμενα απάντηση « - απ’ τη Γερομνήμη πάππου!» Γύρισε ο μαύρος απ’ την άλλη μεριά, μια μουρμουρίζοντας, μια αναφωνάζοντας « …ούι ! ούι! …πούθε να μας ήκουγαν!....».
Του είχαν και παρατσούκλια διάφορα, Μπαμπούρα τον λέγανε, Καραμάνη τον λέγανε , ο δε μπαρμπα-Σταύρος της γειτονιάς « Τζιαντερμάνη» του φώναζε σαν περνούσε -« έλα να σου δώσω μια τσιγάρα». –«Α ,είναι καλή αυτή είναι με βρακί» έλεγε ο πάππους καπνίζοντας την μέχρι την άκρη του φίλτρου ανάμεσα στα κιτρινισμένα του δάχτυλα που αμέσως διακρίνονταν όπου το ένα από αυτά ήταν μισό. –«Τι έπαθε το δάχτυλο πάππου;» τον ρωτούσαμε. Και μας έλεγε την ιστορία πως μια φορά πάνω στο Φειντερίκο, στην Τσαραβελανιδιά πάει να κόψει ένα χοντρό κλαδί, κλαρίζοντας τα λίγα του προβατάκια με το τσεκούρι και γύρισε αναπάντεχα πάνω στο δάκτυλό του , του το έλιωσε στην κυριολεξία , « …..μια και γω με το τσεκούρι , τόκοψα! , ένα ζάνι γαίμα πάει!.....» μας έκανε και ανατριχιάζαμε, μας φαίνονταν πως και μεις πονάγαμε , πιάναμε τα δάχτυλά μας να σιγουρευτούμε αν τα έχουμε όλα!!!
Συχνά τον βλέπαμε να σκουπίζει την αυλή του και το δρόμο απέξω, να πετάει τις πέτρες, μικρές και μεγαλύτερες από τα μονοπάτια ακόμα και τα πιο μακρυνά , να είναι όλα καθαρά: «… να διαβούνε οι νούσες » , ήταν η αγαπημένη του φράση «…θάρθουν οι νούσες» εννοώντας όχι μόνο τις νυφάδες αλλά και όλες τις νέες κοπέλλες ξεφωνίζοντας στα καλά καθούμενα πότε- πότε « …νούσα γραμμένη!» , που ερμηνεύονταν ως « νύφη πεντάμορφη»! Στα πειράγματα των απόδημων που έρχονταν στο χωριό καθόλου δεν θύμωνε , έκανε μάλιστα πως χόρευε με κωμικό τρόπο στο Μεσοχώρι « …ταμ! Ταραλάμ!....γειάσου Χαραλάμ’!..» , με τα χέρια του σε έκταση, κρατώντας το στραβομπάστουνο του , που δεν ήταν παρά ένα ξύλο από τη θυμωνιά του σπιτιού του, κυματίζοντας το παλιό πανωφόρι καθώς βημάτιζε ρυθμικά , με μια φυσιογνωμία ωσάν να ξεπετάχτηκε από τους χορούς αρχαίας τραγωδίας , κυρτωμένος, αξιούριστος πάντα , όχι όμως γενειοφόρος , με ένα πρόσωπο ρυτιδιασμένο και σημαδεμένο, σκαλισμένο θαρρείς από το χρόνο και την ιστορία , αντιπροσωπευτικό της ανέχειας και των κακουχιών, της πείνα και της αρρώστιας και των βασάνων όλων των προγόνων της φυλής μας. Ολιγαρκής, μάλλον ολιγαρκέστατος θα έλεγα ,ως σύγχρονος Διογένης, ήταν ικανοποιημένος με αυτά που είχε και τι είχε; Ελάχιστα, σχεδόν τίποτα , αλλά αισθάνονταν σαν να είχε τα πάντα ( μηδέν έχων , ως τα πάντα κατέχων ). Απολάμβανε τα σκάμνα της μουριάς του και τα σύκα της συκιάς του , όταν κάρπιζαν και ήταν ευτυχής. Τα γκρέμιζε με μια μακριά ξύλινη βέργα , πέφτανε αυτά στο έδαφος και όπως βέβαια όλοι τότε κάναμε , με λίγο φύσημα γινόταν έτοιμα. Ποιος λογάριαζε σκόνες , χώματα ή μικρόβια, αστεία πράματα! Μου έλεγαν σε μια διήγηση μάλιστα πως όταν δούλευε στην διάνοιξη του Δημόσιου δρόμου στη δεκαετία του 1930, όλοι τρέχανε με ανυπομονησία να πάρουνε τα χρήματα από τα ημερομίσθια της εργασίας τους , αυτόν όμως τον έψαχνε για μέρες ο επιστάτης. Επί τέλους παρουσιάστηκε αφού τον ειδοποίησαν , αλλά τους άφησε όλους άναυδους , όταν με πείσμα αρνιόταν να πάρει όλα τα χρήματα. Μόλις του τα μέτρησαν , τα χώρισε σε δυο μοιράδια , πήρε το ένα « …φτάνουν αυτά !» είπε και τους έκανε να σταυροκοπιούνται.
Ήταν τότε στα γεράματά του και ήξερε πως θάρθει κάποτε η ώρα του Θανάτου , « χ-Ώρα γραμμένη» την αποκαλούσε και τη φώναζε και ακούγονταν και το χ της δασείας. Τον Χάρο μάλιστα τον ξόρκιζε φωνάζοντας δυνατά « ΧΑϊΡΟΣ - ΧΑϊΡΟΣ », όπως κάνουν συχνά οι χωρικοί που φωνάζουν « ΓΕΡΑΚΙ-ΓΕΡΑΚΙ!» για να συμμαζέψουν τις κότες τους, αλλά δεν θέλουν ούτε να το ιδούν μπροστά τους. Επέμενε μάλιστα να προφέρει και αυτό το μικρό γιώτα , του ταίριαζε φωνητικά άραγες ή κάποιος κανόνας της Γραμματικής του ήταν που απαιτούσε το α υπογεγραμμένο ; Όπως και νάναι αυτός πάντως επέμενε ότι όντως ο Χάρος έκανε απόπειρα να τον απαγάγει ολοζώντανον(!), στέλνοντας ένα βράδυ δυο απεσταλμένους του , τον πήραν μαζί τους από το μονοπάτι προς του Φωτεινού, διαβήκαν στο Τζουρλόγγο με κατεύθυνση για το Παρκειό, εκεί προς το γύρισμα , κατά τη χούνη της Ζανάγκας , άλλες πύλες του Άδη εδώ , όπως στον Αχέροντα, εδώ ήτανε ο Καλαμάς, αλλά κατά καλή του τύχη τον εγκατέλειψαν στη θέση Αλώνια , στο Κουρί και γύρισε πίσω…Το πίστευε και το μολόγαγε . Το Φλεβάρη του 1975 όμως δεν ματαγύρισε να μας πει και δεν μάθαμε προς τα πού τον οδήγησαν ….
Τώρα κάθε μέρα διαβαίνω μπροστά από το ερειπωμένο σπιτάκι του, που εκείνα χρόνια έσφυζε από ζωή , εκεί η συκιά συνεχίζει να καρπίζει, εκεί και τα σκάμνα της μουριάς, εκεί και αυτός θαρρώ πως μου μηνάει ακόμα να τόχω καλά στο νου μου « …ουκ αν δύναιο μη καμών ευδαιμονείν…»