π. Δημήτρη, σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Ένας χαρακτηριστικός απόηχος πολυφωνίας στην ευρύτερη περιοχή μας είναι και το ομαδικό, αντιφωνικό τραγούδι. Έτσι χαρακτηρίζεται αυτό που περιγράφεις κι έτσι ερμηνεύεται ακόμη και στη Θεσπρωτία,ιδιαίτερα στη Μουργκάνα.
Στον Τσαμαντά, μάλιστα, την επόμενη του Δεκαπενταύγουστου το πρωί, υπήρχε μέχρι το 2002 -τότε πήγαμε εμείς, μπορεί και να κρατάει ακόμη- ένα ολόκληρο πανηγύρι δίχως οργανα αλλά \"μόνο με το στόμα\" - από τα μοναδικά στη χώρα μας- με τέτοια ομαδικά, αντιφωνικά τραγούδια. Η χορωδία της Ομοσπονδίας Μουργκάνας, συμμετέχοντας στις εκδηλώσεις που διοργανώνουμε στο ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ, τέτοια τραγούδια τραγουδάει συχνά. Ενα, μάλιστα, το \"Ανάμεσα τρεις θάλασσες\", το συμπεριλάβαμε στο δεύτερο δίσκο της \"ΑΠΕΙΡΟΥ\" (ΠΑΛΛΑΣ 2001). Ένα άλλο-που μοιάζει λίγο σαν θέμα με το πολυφωνικό καλωσόρισμα της \"ΧΑΟΝΙΑΣ\" στο χορό του χωριού, το \"Καλώς ανταμωθήκαμαν\", πάλι με όμιλο από τη Μουργκάνα, συμπεριλάβαμε στον τρίτο δίσκο, τις \"ΦΩΝΕΣ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ 2002-2004\".
Η ίδια η Ομοσπονδία Μουργκάνας κυκλοφόρησε πριν τρία χρόνια ένα δίσκο με τίτλο \"ΤΡΑΓΟΥΔΩΝΤΑΣ ΤΗ ΓΗ ΤΟΥ ΠΥΡΡΟΥ\" και υπότιτλο \"ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ\" γιατί ακριβώς αυτό το ομαδικό, αντιφωνικό τραγούδι είναι σαφέστατα πολυφωνικής ρίζας κι έκφρασης.
Τέτοια τραγούδια, ταξιδεύοντας καλοκαίρια και χειμώνες με τον Αντώνη, το Γιώργο και τη Μαρία, συναντήσαμε πολλά σε παραμεθόρια χωριά σε όλη την Ήπειρο και τη Δυτική Μακεδονία. Κάποια, μάλιστα, χωριά έχουν κυκλοφορήσει δίσκους αξιόλογους με ομαδικά, αντιφωνικά τραγούδια. Πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις το Κεφαλοχώρι στα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας (παλιότερα ονόματα Λυκόρραχη και Λούψικο)και το Κωσταράζι Καστοριάς (με τραγούδια ηπειρώτικα!). Πήγαμε επανειλημμένα σε αυτά τα χωριά αναζητώντας τη ρίζα του τρόπου του τραγουδίσματος. Και στις δύο περιπτώσεις καταγράψαμε οπτικά και ηχητικά μαρτυρίες που τεκμηριώνουν την πολυφωνική καταγωγή του τραγουδιού τους και, μάλιστα, συσχετίζουν το τραγούδι τους με την καταγωγή οικογενειών από τόπους με ακμαία πολυφωνία, κάτι που συμβαίνει και στο χωριό μας.
Εξάλλου πολλά πολυφωνικά τραγούδια και στο Πωγώνι και στη Δερόπολη είναι αντιφωνικά και τραγουδιούνται με απόκριση ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες. Κάποια μπορείς να ακούσεις σε ένα δίσκο που μας χάρισε το Ίδρυμα Βορειοηπειρωτικών Μελετών στην πρώτη μας εκδήλωση το 1998 στο χωριό. Ο δίσκος λέγεται \"ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ\", υπάρχει στη βιβλιοθήκη του Φιλοπρόοδου, πες αν θέλεις στη Βάσω να στο βρει κι άκου το τραγούδι \"Βεργινάδα\", είναι τυπικό δείγμα πολυφωνικού, αντιφωνικού τραγουδίσματος.
Ομαδικά τραγούτδια υπάρχουν και σε άλλους τόπους, δίχως να έχουν πολυφωνική προέλευση. Με τη Μαρία στην Τήλο και με το Γιώργο στη Νίσυρο, στα Δωδεκάννησα, καταγράψαμε τέτοια τραγούδια που τραγουδιούνται μόνο στους γάμους και τα πανηγύρια. Και στην εκπομπή κάθε Κυριακή βάζω τέτοιες ηχογραφήσεις, η φωνητική παράδοση του λαού μας είναι τόσο πλούσια και όμορφη και στην εποχή της πολιτιστικής παγκοσμιοποίησης και ομογενοποίησης αξίζει διπλά να προβληθεί για να διασωθεί.
Στο δίσκο που χαρίσαμε στη Βάσω στην κοπή της πίττας στο χωριό (\"ΦΩΝΕΣ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ 2005-2006\") υπάρχουν, επίσης, πολλές βιβλιογραφικές και δισκογραφικές αναφορές, χρήσιμες για όσους αναζητούν πληροφορίες και υλικό για το πολυφωνικό τραγούδι. Περισσότερο χρήσιμα, βέβαια, για όσους πασχίζουν να κρατήσουν ζωντανή αυτή την παράδοση, περνώντας τη σκυτάλη της στη νέα γενιά.
Κι αυτό είναι το μεγαλύτερο ζητούμενο σήμερα. Η εμπειρία μας με τον Αντώνη και τη Μαρία- μαζί διδάσκουμε πολυφωνικό τραγούδι στα σεμινάρια του Μουσείου Λαϊκών Οργάνων του Υπουργείου Πολιτισμού στην Πλάκα οκτώ χρόνια τώρα - είναι ότι το πολυφωνικό τραγούδι όντας το παλαιότερο μουσικό μας είδος είναι ταυτόχρονα και το πιο επίκαιρο, το πιο νέο αξιακά ακριβώς γιατί πρεσβεύει τη συλλογικότητα του ήθους και της έκφρασης. Κι είναι για αυτό που έχει τέτοια απρόσμενη ανταπόκριση στη νεολαία, ακόμη και σε εκείνους που δεν έχουν σχέση καταγωγής μαζί του, ακόμη και σε αυτούς που δεν το περιμένεις γιατί δραστηριοποιούνται σε άλλα είδη μουσικής. Για σκέψου, ο Σταύρος Σιόλας που πήρε φέτος το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με το τραγούδι \"Της Άρνης το νερό\", ανέφερε παντού ό,τι για να το συνθέσει άντλησε στοιχεία του πολυφωνικού τραγουδιού, αναφέροντας παντού ότι ήταν μαθητής μας.
Κι ίσως να ήταν ωραίο και στο χωριό να κάνουμε προσπάθειες να περάσει αυτή η σκυτάλη σε νέους μας. Άλλωστε κατά καιρούς επτά πολυδροσίτες έχουν τραγουδήσει πολυφωνικά, υπάρχει καλή μαγιά... Και σίγουρα είναι πολύ σημαντικό να συλλέξουμε τα τραγούδια που επιβιώνουν στη μνήμη των χωριανών, να τα ηχογραφήσουμε, να ψηφιοποιήσουμε παλιές ηχογραφήσεις από κασέτες και μπομπίνες, να διαμορφώσουμε μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων, να δημιουργήσουμε μια ψηφιακή Ηχοθήκη εμπλουτίζοντας και το Μουσείο με μια ακόμη καινοτόμο και πρωτότυπη παρουσίαση, εκείνη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας, της ιδιαίτερης μουσικής μας παράδοσης. Κι εδώ ανοίγει μια μεγάλη κουβέντα, τι θα κάνουμε για την πολιτιστική προβολή του χωριού. Το Μουσείο, η ιδιαίτερη πολιτιστική κληρονομιά, οι εκδηλώσεις και οι εκδόσεις των συλλογικών φορέων μας, η αφετηρία ενός διεθνούς πολιτιστικού θεσμού - το Διεθνές Φεστιβάλ Πολυφωνικού Τραγουδιού- προσφέρουν μερικά από τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα σαν χωριό σε μια τέτοια προοπτική.
Όσο, όπου κι όπως μπορούμε, αυτά τα πολιτιστικά προτερήματα τα προβάλουμε χρόνια τώρα και το χωριό μας έχει ακουστεί παντού όπου κι αν πάμε με τις εκδηλώσεις μας, από τη Φιλιπούπολη της Βουλγαρίας ως τη Bova αντίκρυ στη Σικελία, από την Αθήνα, τη Σαλονίκη, την Κρήτη, την Πάτρα ως την Πάντοβα και τη μακρινή Ουαλία. Κι ίσως κάποια στιγμή τέτοια προτερήματα (Μουσείο, Φεστιβάλ) να ανοίξουν άλλους δρόμους ανάπτυξης για το χωριό, διαμορφώνοντας και τους όρους για τη δημιουργία θέσεων εργασίας στο χωριό. Κι αυτά, το πιστεύουμε και το παλεύουμε, δεν είναι και τόσο μακρινά ενδεχόμενα, εξαρτώνται από τη δική μας συλλογική και τεκμηριωμένη ενεργοποίηση.
Θυμάσαι, πρέπει να ήταν το 2002 όταν φέραμε στο χωριό πέντε Δημάρχους και δύο πανεπιστημιακούς καθηγητές σε σύσκεψη για το Φεστιβάλ, συμμετείχες τότε κι εσύ σαν Πρόεδρος του Φιλοπρόοδου. Μας έλεγαν να την κάνουμε στα Γιάννενα, στην έδρα της Περιφέρειας, εμείς τους προσκαλέσαμε να έρθουν στο χωριό μας αποτίοντας φόρο τιμής στο γενέθλιο τόπο του θεσμού - και ήρθαν. Τώρα, την Κυριακή 18 Φεβρουαρίου πρέπει να τους κάνουμε να έρθουν για τον ίδιο τον τόπο, τα προβλήματα και την ανάπτυξή του.
π.Δημήτρη, οι \"λεπτομέρειες\" που λες, απ'ό,τι βλέπεις, είναι πολλές και που να τις κουβεντιάσεις, θέλει τζάκι και τσίπουρο και όμορφη παρέα. Γιατί το πολυφωνικό τραγούδι μας θέλει όλους μαζί όπως και το χωριό μας.<br><br>Η δημοσίευση επεξεργάστηκε από: alexandros, at: 09.02.07 22:35