8 Σεπτέμβρη: Μνήμη Καλλιρρόης Λαμπρίδη

Έφυγε σαν σήμερα. Στα 1938.

Η γιαγιά Καλλιρρόη. Η γιαγιά μου. Η Ρόιδω όπως την φώναζε ο παππούς ως τις τελευταίες του ώρες...

Η ζωή δεν τους άφησε να ζήσουν μαζί παρά ελάχιστα. Πρόλαβαν όμως να αποκτήσουν πέντε παιδιά:



Από αριστερά: Χρυσόστομος Λαμπρίδης, Βασιλική Δρόσου, Αναστάσιος Λαμπρίδης, ο παππούς Λάμπρος Λαμπρίδης, Αγγελική Γκόγκου, Θεόφιλος Λαμπρίδης

Τη γιαγιά μου δεν πρόλαβα να τη γνωρίσω. Ο πατέρας μου ήταν μόλις στα έξι όταν εκείνη χάθηκε. Η μνήμη της όμως ήταν πάντα ζωντανή στο σπίτι μας. Και οι διηγήσεις για το σύντομο πέρασμά της από τον κόσμο, πολλές.

Γεννήθηκε στα τέλη του 1800, πιθανότατα στα 1898. Γονείς της ήταν ο Γεώργιος και η Ελένη Μάκου. Κι αδέρφια της ο Χρήστος, ο Φίλιππος, ο Γρηγόρης, η Χάιδω Αλεξίου (Ζάλογγο) και η Δήμητρα Μασκίνη (Ραδοβίζι).

Η βαβω - Ρόιδω, όπως μου την έλεγαν οι άλλες βάβες του χωριού μας κάποτε, και μπέρδευαν μάλιστα το όνομά μου συχνά και με φωνάζανε Ροδούλα, ίσως γιατί έτσι λένε τις δυο ξαδέρφες μου, κόρες του θείου μου του Τάσου η μια και του θείου Χρυσόστομου η άλλη, έζησε δύσκολη ζωή και ταλαιπωρημένη. Όπως ήταν τότε η ζωή για τους περισσότερους στο χωριό μας.

Παντρεύτηκε μικρή, όπως όριζαν τα δεδομένα εκείνης της εποχής, και στα είκοσί της περίπου είχε τον πρώτο της γιο, τον Τάσιο. Μόλις στα 11 του εκείνος έφυγε για την Αίγυπτο, όπου τότε μετανάστευαν πολλοί Βλαχωρίτες και όπου βρισκόταν και ο πατέρας της οικογένειας, ο παππου - Λάμπρος.

Τον ίδιο δρόμο της ξενιτιάς πήρε λίγα χρόνια αργότερα και ο δεύτερος γιος της, ο Χρυσόστομος. Ήταν Μάιος του 1936 όταν ξεκίνησε το ταξίδι του. Από το βιβλίο για τη ζωή του - του συγγραφέα Ν. Υφαντή, σελ. 70, παραθέτουμε την περιγραφή:

"Σκιές μελαγχολικές, σιωπηρές και άφωνες περπατούν στο σκοτάδι. Ο πατέρας, ο Χρήστος Μπούντας, ο μετέπειτα αγαθός ιερέας του χωριού, ο Χρυσόστομος, ένας αγωγιάτης με το μουλάρι φορτωμένο τα λιγοστά πράγματά τους, ακολουθεί φάντασμα του εαυτού της, η άρρωστη και ταλαιπωρημένη μάνα.

Στο έβγα του χωριού, στο Αμπελάκι, σταματούν. Ήρθε η πικρή ώρα του αποχωρισμού. Στιγμές αλησμόνητες, τραγικές και ανεπανάληπτες.

Η μάνα με δυσκολία συγκρατεί τα δάκρυά της. Φιλάει το παιδί της, το σφιχταγκαλιάζει και του δίνει την ευχή της: "Ώρα καλή, παιδί μου, και δεν θα με ξαναδείς."

Και πραγματικά δεν τον ξαναείδε. Χρόνια αργότερα εκείνος έστησε εικόνισμα στο σημείο του αποχωρισμού για να τιμήσει τη μνήμη της:



Το εικόνισμα που συναντάμε μπαίνοντας στο χωριό, στο ύψος του σημερινού νεκροταφείου. Είναι το δικό της εικόνισμα, της Καλλιρρόης Λαμπρίδη.

Όταν έφυγε και ο δεύτερος γιος της για τα ξένα, έμεινε εκείνη σαν καλαμιά στον κάμπο... Κι αν το χωριό μας κάμπος δεν είναι, εκείνα τα χρόνια οι χωριανοί κατέβαιναν συχνά πυκνά και στον κάμπο της Ντράζανης να δουλέψουν τα λιγοστά τους χωραφάκια. Κατέβαινε κι εκείνη. Πώς αλλιώς να εξασφαλίσει τα προς το ζην για τα τρία μικρότερα παιδιά της, τις δυο κόρες, τη Βασίλω και τη Γκέλω, και το κούτσικο, το Θεόφιλο;

Για τη βασανισμένη ζωή της εκείνη την περίοδο μιλούν τα γράμματα που έγραφε η ίδια στο γιο της, το Χρυσόστομο. Όσο παράξενο και αν ακούγεται, ήξερε γραμματάκια και έγραφε...

Δεν ξέρω αν η συγγένεια με κάνει να συγκινούμαι τόσο διαβάζοντας τα γράμματά της, νομίζω όμως ότι πραγματικά είναι από τα πιο συγκινητικά κείμενα που έχω διαβάσει ποτέ.

Και ειδικά το σημείο που αναφέρεται στον πεντάχρονο τότε πατέρα μου:

[...] αν έρθη κανένας ταξιδιότης χρισόστομε να μου στίλις τίποτε παλιά φορέματα σου διότι έχω το θεόφιλο γιμνό και κανένα πεχνιδάκι να πέζη για να λισμονάι το φαϊ.[...]

ΠΗΓΗ: Το βιβλίο του Ν. Υφαντή, ό.π.

Έτσι ήταν τότε η ζωή στο μικρό χωριό μας... Και ειδικά για τις γυναίκες που έμεναν πίσω με τα παιδιά. Μόλις αυτό το καλοκαίρι γνώρισα τη θεία Γιαννούλα, τη Γιαννούλα Διώχνου σήμερα και κόρη του νονού του πατέρα μου, του Νικόλα Μάκου.

Ήρθε ένα βράδυ να μας δει και να μας αποχαιρετήσει πριν φύγει πάλι με την οικογένειά της για τον Καναδά όπου ζει εδώ και δεκαετίες. Κι έπιασαν με τον πατέρα τις κουβέντες για τα χρόνια τα παλιά. Και για τα παιδικά τους χρόνια.



Είχε κι εκείνη ορφανέψει από μάνα, λίγους μόλις μήνες μετά που ο πατέρας μου έχασε τη δική του... Και ξαφνικά έβλεπα μπρος μου όχι τα άσπρα τους μαλλιά αλλά δυο παιδιά με όλο τον αγιάτρευτο πόνο του παιδιού που ορφάνεψε από μάνα... Τέτοιες πληγές δεν κλείνουν ποτέ, ως τα βαθιά ακόμη γεράματα του ανθρώπου.

Δεν ξέρω οι άλλοι τι κάνουν όταν κατεβαίνουν στο χωριό. Για μένα το σημαντικότερο είναι να ακούω παλιές ιστορίες. Κι έπειτα πιάνω και κοιτώ τα βουνά. Και είναι σαν να βλέπω εκείνους που χάθηκαν... Να ακούω τους ίδιους να μου μιλούν.

Να είναι καλά εκεί στα ξένα η θεία Γιαννούλα, από τις δικές της διηγήσεις γνώρισα φέτος λίγο καλύτερα τη γιαγιά μου. Αλλά και τις συνθήκες που γενικότερα επικρατούσαν εκείνα τα χρόνια στο Βλαχώρι. Μακάρι κάποτε όλες αυτές οι ιστορίες να γραφτούν. Κρίμα μαζί με τους ανθρώπους να χάνονται και όσα έζησαν... Τι κι αν δεν ήταν σπουδαίοι και τρανοί; Ήταν όμως οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας. Και νομίζω τους το χρωστάμε.

Όπως το χρωστάμε και στις γενιές που θα 'ρθουν. Να μαθαίνουν και να γνωρίζουν την ιστορία του τόπου τους...

Μπαίνοντας το 1938, εκτός από την πείνα και τη δυστυχία πλάκωσε στο φτωχικό της Ρόιδως και η αρρώστια. Αρρώστησαν τα παιδιά, αρρώστησε και η μάνα. Πού όμως χρήματα για γιατρούς και φάρμακα;

Τα γράφει και αυτά στα γράμματά της στο Χρυσόστομο. Όχι για να τον στενοχωρήσει, όπως τονίζει, αλλά για να μην τους αφήσει όσο τουλάχιστον μπορούσε, να πεινάσουν...

Κάποια ζώνη φορούσε η φουκαριάρα για τις αρρώστιες που την ταλαιπωρούσαν. Μα η ζώνη χάλασε. Ο γιατρός της είπε να τη διορθώσει. Αλλά δεν της είπε πού να βρει τις 200 δρχ που χρειάζονταν για την επισκευή...

Το στομάχι της, έτσι γράφει, είχε φύγει από τη θέση του. Και λιποθυμούσε 4 με 5 φορές την ημέρα. Αναφέρει ακόμη πως ήταν πληγιασμένο το αριστερό μέρος, στον πάτο, στα πλευρά, και πως μάζευε αίμα...

Αργότερα, το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, άρπαξε και κρύωμα. Έμεινε άρρωστη 25 μέρες. Και από το βιβλίο του Ν. Υφαντή, παραθέτω το γράμμα του προπάππου μας του Γιώρη Λάμπρου, αδερφού του παππού του πατέρα μου, του Τάση Λάμπρου αλλά και του Κώτσια Λάμπρου, πατέρα της γιαγιάς της μάνας μου, της βαβα - Αρετής. Μπλέξιμο ε; Μα αυτή είναι η αλήθεια, με τη μαμά μου είμαστε και ξαδέρφες, τρίτες για την ακρίβεια... Τη μαμά μου που γεννήθηκε ένα χρόνο μετά που χάθηκε η πεθερά της...

Εκείνο λοιπόν το Σεπτέμβρη του '38, ο Χρυσόστομος έλαβε από τον αδερφό του παππού του, και δάσκαλο στο επάγγελμα Γιώρη Λάμπρο, την ακόλουθη επιστολή:

Αγαπητέ εγγονοανηψιέ Χρυσόστομε σε φιλώ,

Εις Κάιρον

Με δακρύβρεχτους οφθαλμούς και με συντριμμένην καρδίαν σας αναγγέλω τον πικρόν θάνατον της προσφιλούς και φιλοστόργου μητρός σας, η οποία ασθενείσασα επί 25 ημερών διάστημα και με όλας τας προσπάθειας δεν κατεξιώθημεν να της σώσωμεν από τον κοφτερόν σπαθί του χάρου εφέραμεν ιατρόν βοήθεια εξόδων του Νικολάου Μάκου και εις μάτην. Η θεία σας Θεοδώρα έμεινε εις όλον το διάστημα νυχθημερόν άγρυπνος εις την κεφαλήν της. Την 9ην οδεύοντος ενταφιάσαμεν αυτήν.

[...]

Ο ποθητός παππούς σας

Γ. Λαμπρίδης